آهام ایران: رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: اقتصاد دانش بنیان کشور نیازمند بازبینی است، زیرا ارتباط میان شرکت‌های دانش‌بنیان با بنگاه‌های بزرگ برای تجاری‌سازی محصول چندان برقرار نیست.
غلامحسین شافعی، در نشست هیات نمایندگان اتاق ایران که با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور برگزار شد افزود: بعضاً محصولی در شرکت‌های دانش بنیان تولید می‌شود که بنگاه‌های بزرگ خریدار آن نیستند. همچنین، غفلت از بازار‌های جهانی و عدم نقش‌آفرینی در زنجیره‌های ارزش جهانی به مانعی برای رشد پایدار این شرکت‌ها تبدیل شده است.
تاکید رئیس اتاق ایران بر لزوم بازبینی اقتصاد دانش‌بنیان
رئیس اتاق ایران با اشاره به جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان گفت: توجه ویژه به اقتصاد دانش‌بنیان را به‌وضوح می‌توان در برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های حاکمیت کشور ردگیری کرد. تجربیات کسب‌شده در دهه اخیر در راستای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان نشان می‌دهد با وجود تلاش‌های بسیار، این سیاست‌ها هنوز انتظارات را برآورده نکرده‌اند.
شافعی افزود: اقتصاد دانش‌بنیان دارای ماهیتی نظام‌وار است و تمامی مناسبات اجتماعی را در برمی‌گیرد. نباید صرفاً به تعداد بنگاه‌هایی که در فعالیت‌های با فناوری بالا فعال‌اند، تقلیل داده شود. شاخص کمیت تنها، ماهیت نمادین دارد و کارکرد و اثربخشی این شرکت‌ها باید در تولید محصول پیچیده، ارزآوری، بهبود رقابت‌پذیری و افزایش بهره‌وری دیده شود.
او گفت: آمار‌های بین‌المللی نشان می‌دهد بهره‌وری کامل عوامل تولید ایران به قیمت‌های جاری تقریباً طی ۳۰ سال گذشته به‌صورت مستمر روند نزولی را تجربه کرده است. همچنین کالا‌های تولیدی کشور در زمره تولیدات پیچیده با سطح بالا فناوری بالا نیست. لذا باید یک بازبینی مجدد در مفهوم اقتصاد دانش‌بنیان و شاخص‌های اندازه‌گیری در سطح سیاست‌گذاری صورت گیرد.
رئیس اتاق ایران افزود: اکنون نگرش جایگزینی واردات در راستای توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان میان سیاست‌گذاران حاکم شده است. تمرکز اصلی این دیدگاه بر روی صرفه‌جویی ارزی است. در کنار این موضوع باید به تقاضای بنگاه‌های بزرگ داخلی و تقاضای خارجی هم توجه داشت .
شافعی گفت: از مصداق‌های این سیاست ماده ۳ قانون جهش تولید است. در این ماده‌قانونی، دولت موظف شده برای حمایت از صنعت ماشین‌سازی داخلی واردات ماشین‌آلات و تجهیزات و خدمات تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی را مشمول حقوق ورودی کند. در حالی که به‌واسطه تفاوت کیفیت و سطح فناوری ماشین‌آلات صنعتی وارداتی با ماشین‌آلات داخلی از ناحیه این قانون هزینه‌های تحمیلی به تولیدکنندگان صنعتی کشور افزایش و توان رقابت‌پذیری‌شان در بازار‌های جهانی کاهش می‌یابد.
لزوم اصلاح سازوکار تأمین مالی دانش‌بنیان‌ها
رئیس اتاق ایران افزود: متأسفانه به دلایلی نظیر بازار کار نامساعد، عدم تناسب بین دستمزد و تخصص و محیط اقتصادی و اجتماعی بی‌ثبات و محدودکننده شاهد موج کم‌سابقه مهاجرت نیرو‌های متخصص طی سالیان اخیر بوده‌ایم. این موضوع ابعاد اقتصاد و اجتماعی دارد که لازم است سیاستمداران کشور در اتخاذ هر سیاستی اثرات آن را ارزیابی کنند.
رئیس اتاق ایران افزود: در کشور‌های پیشرفته و درحال‌توسعه بانک‌های سرمایه‌گذاری نقش کلیدی در تأمین مالی اقتصاد دانش‌بنیان ایفا می‌کنند. نبود سازوکار‌های قانونی در ایران موجب شده شرکت‌های نوپایی که قصد ورود به‌عنوان سرمایه‌گذار در اکوسیستم دانش‌بنیان را دارند، تنها به‌صورت شرکت سهامی خاص ثبت شوند. این شرکت‌ها از امکان جذب سرمایه‌گذار جدید بدون دادن سهم اکثر بنیان‌گذاران بهره‌مند نشوند.
شافعی گفت: اخذ مجوزهای صندوق سرمایه‌گذاری دشوار است. بخش خصوصی برای جذب سرمایه جدید اقدام به ثبت شرکت جدیدی می‌کند که مشخصاً نمی‌تواند از اعتبار و وجهه شرکت قبلی خود بهره ببرد. ازاین‌رو بخش خصوصی رغبت زیادی برای فعالیت در این حوزه ندارد.
او افزود: یکی از مسائل مهمی که همواره بخش خصوصی از آن گله داشته و دغدغه اصلی اتاق‌ها بوده، عدم توجه سیاست‌گذاران به تجربه‌ها و دانش ضمنی بخش خصوصی بوده است. فعال اقتصاد آثار هر سیاستی را با پوست و گوشت خود حس می‌کند و می‌تواند تجارب ارزنده خود را در عرصه عمل به سیاست‌گذاران منتقل کند. اما متأسفانه عدم اخذ نظر به‌موقع از بخش خصوصی و پیاده‌سازی آن از سوی تصمیم سازان و مسئولان کشور به یکی از عوامل آسیب‌پذیری اقتصاد کشور و تکرار آزمون‌وخطا منجر شده است.
اقتصاد کنونی نتیجه نگرش غلط است
شافعی گفت: توسعه صنعتی در کشور نیازمند بهبود فضای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری عظیم و تسهیل دسترسی به فناوری‌های روز جهانی است. براساس پیش‌بینی‌های معتبر تخمین زده می‌شود فقط ۱۲کشور پیشرفته بیش از ۲هزار میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ در حوزه تحقیق و توسعه خرج کنند. حقیقت آن است اگر کشوری در زنجیره تولید جهانی نباشد، از اثرات سرریز شده این حجم از تحقیق و توسعه نمی‌تواند استفاده کند. بدون شک امکان این حجم از سرمایه‌گذاری نیز برای هیچ کشوری اگر بخواهد به تنهایی عمل کند، ممکن نیست.
او افزود: بررسی ساختار صنعتی کشور‌هایی با شاخص‌های اقتصادی موفق، نشان می‌دهد ساختار صنعتی آن‌ها بسیار متفاوت از ما است. آن‌ها اعتقاد دارند که اقتصاد هویت خود را از تولید صنعتی و توان فنّاورانه آن می‌گیرد. متأسفانه توان تولید صنعتی واقعی کشور را طی دهه‌های گذشته واگذار کرد‌ه‌ایم. عدم‌بلوغ بخش عظیمی از صنایع در ایران منجر به پرداخت هزینه‌های دائمی عدم کیفیت از سوی مصرف‌کنندگان شده است.
رئیس اتاق ایران گفت: مشکلات امروز اقتصاد ما محصول بینش‌های نادرست درباره اقتصاد و مدیریت اقتصادی بوده است. توسعه صنعتی در ایران نیازمند نهادسازی‌های نوین برای توسعه است. ما امروز بیش از آنکه نیازمند وام ارزی و ریالی ارزان، زمین رایگان و انرژی ارزان باشیم، نیازمند دولت و مجلس توسعه‌گرا هستیم.
منبع: خبرگزاری صدا و سیما
