علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران، در مورد علت رسوب کالا در گمرک عنوان کرد: در موضوع رسوب کالا، مهم‌ترین مسئله این است که یک واردکننده پس از حمل کالا و طی چرخه کاری خود چه در حوزه بازرگانی و چه تولیدی، به طور معمول در مرحله تخصیص دچار مشکل می‌شود. یعنی منشا اصلی مسئله، در فرآیند تخصیص است که موجب بروز اختلال در کل چرخه می‌شود.
در حاشیه کارگروه پولی و بانکی مجمع کارآفرینان ایران، برخی از صنعت‌گران و بازرگانان از مشکلات خود در زمینه ترخیص کالا از گمرک سخن به میان آوردند. تا جایی که حسن گرجی، کارآفرین و مدیرعامل گروه شهدین گام، از رسوب ۵.۲ میلیون دلار کالای خود در گمرک شهید رجایی سخن به میان آورد که به دلیل نبود کد ساتا، اجازه ترخیص به او داده نمی‌شود.
کد ساتا نوعی کد رهگیری یا شناسه اظهارنامه گمرکی کالا است که با مراجعه به سامانه جامع تجارت برای اعلام مبدا ارز صادر می‌شود. در واقع برخی از کارآفرینان مدعی شده‌اند که به جز موضوع ارز، برخی محدودیت‌ها مخل واردات هستند و باعث رسوب کالا در گمرکات شده‌اند.
علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران، در مورد علت رسوب کالا در گمرک عنوان کرد: در موضوع رسوب کالا، مهم‌ترین مسئله این است که یک واردکننده پس از حمل کالا و طی چرخه کاری خود چه در حوزه بازرگانی و چه تولیدی، به طور معمول در مرحله تخصیص دچار مشکل می‌شود. یعنی منشا اصلی مسئله، در فرآیند تخصیص است که موجب بروز اختلال در کل چرخه می‌شود.
به گفته او، در این میان، یکی از مسئولان وقت وزارت صمت، به هر علت، خواه از روی اهمال، خواه از سر تصمیم نادرست، موجب شد این چرخه از مسیر طبیعی خود خارج شود. اگر قرار باشد به‌صورت ریشه‌ای به موضوع نگاه شود، باید همانند آنچه در کشورهای دیگر انجام می‌شود، به بررسی دقیق علت وقوع حوادث پرداخت.
وی ادامه داد: واقعیت آن است که از دلایل اصلی حادثه غم‌انگیزی که در گمرک شهید رجایی رخ داد و منجر به آتش‌سوزی و خسارات سنگین شد، همین روان نبودن چرخه تخصیص و ناهماهنگی در فرآیند تخصیص بود.
شریعتی توضیح داد: امروز اگر به محل حادثه نگاه شود، شهری از کانتینرهای مچاله‌شده در گمرک شهید رجایی دیده می‌شود. این اتفاق ناشی از آن است که چرخه تخصیص به‌درستی کار نکرده است. لازم است افرادی که در تصویب و اجرای این فرآیندها نقش داشتند، چه با امضاهای طلایی، چه با سهل‌انگاری یا هر علت دیگر، مورد بررسی قرار گیرند. به بیان ساده، چرخ نظام تخصیص در آن دوره مختل شد و مسئله همین است.
وی متذکر شد: حال تیم وزارت صمت عوض شده است، اما بحث تخصیص و تالارها همگی در میان هستند و باید بررسی شوند. اما مهم‌ترین موضوع، مربوط به تخصیص ارز است.
در برخی موارد، به نظر می‌رسد ایرادات سامانه‌ها به‌صورت عمدی ایجاد می‌شود
او در مورد مشکلات مربوط به طولانی‌شدن روندهای اداری، مشکلات سامانه‌ای، نبود کد ساتا و … عنوان کرد: هدف از ایجاد سامانه‌ها، افزایش شفافیت و حذف امضاهای طلایی بوده است. به‌صورت کلی، اصل وجود سامانه‌ها اقدام مثبتی است. اما نکته اینجاست که در برخی موارد، به نظر می‌رسد ایرادات سامانه‌ها به‌صورت عمدی ایجاد می‌شود.
وی افزود: به عنوان مثال وقتی یک پیتزافروشی توانایی تولید پیتزا نداشته باشد، به جای اینکه ذکر کند که خمیر تمام شده، سایت خود را خراب و غیرفعال می‌کند. متاسفانه گاهی برخی از این سامانه‌ها هم به طور تعمدی خراب می‌شوند.
عضو اتاق بازرگانی ایران گفت: البته این مسئله را نمی‌توان به همه تعمیم داد، اما شواهد نشان می‌دهد که در بخش قابل توجهی از موارد، چنین اتفاقی رخ می‌دهد. این اختلال‌ها ممکن است به خاطر کنترل یا نظارت ایجاد شوند، اما در عمل به اختلال در عملکرد سیستم منجر می‌شوند. اما سهم عمده مشکل رسوب کالا در گمرک به بحث سامانه‌ها باز نمی‌گردد.
مشکل رسوب کالا تک‌عاملی نیست / بار اصلی رسوب کالا در گمرک بر دوش فرآیند تخصیص ارزی است
وی تشریح کرد: باید توجه داشت که در این فرایند معیوب، مشکل رسوب کالا تک‌عاملی نیست و عوامل متعددی در آن نقش دارند. با این حال، سهم اصلی و تعیین‌کننده همچنان به موضوع تخصیص ارز مربوط می‌شود. وزن و اهمیت این عامل به‌مراتب بیشتر از سایر مشکلات است. ممکن است بتوان ۲۰ عامل را برشمرد، اما اگر مسئله تخصیص ارز حل شود، ۸۰ درصد از مشکل رسوب کالا برطرف می‌شود.
او درنهایت عنوان کرد: بنابراین، بار اصلی رسوب کالا در گمرک بر دوش فرآیند تخصیص ارزی است. سایر مشکلات نیز وجود دارند و به‌مرور رفع می‌شوند، اما تاثیر آنها بر حل کلی مسئله محدود است و سهم تعیین‌کننده‌ای در بهبود وضعیت ندارند.
