صنعت فولاد ایران در سال ۱۴۰۳ با چالش‌های متعددی ازجمله ناترازی انرژی، کاهش تولید و افت صادرات مواجه شد. در این میان، قطعی‌های مکرر برق و گاز ضربه سنگینی به زنجیره فولاد وارد کرد؛ مشکلی که به دلیل بی‌برنامگی و ضعف مدیریت وزارت نیرو تشدید شد همچنان ادامه دارد.
به گزارش روابط عمومی انجمن ملی صنایع لوازم خانگی ایران به نقل از تجارت نیوز، صنعت فولاد، یکی از محورهای اصلی توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها به‌شمار می‌رود و ایران در دهه‌های اخیر تلاش کرده جایگاه خود را در بازار جهانی فولاد تثبیت کند.
با این حال، سال ۱۴۰۳ برای زنجیره فولاد کشور، سالی پر از چالش بود. از مشکلات ناترازی انرژی و مواد اولیه گرفته تا محدودیت‌های صادراتی، نوسانات نرخ ارز، تحریم‌های بین‌المللی و اختلال در زنجیره تأمین، همگی دست‌به‌دست هم دادند تا روند تولید، صادرات و حتی واردات فولاد کشور را تحت تأثیر قرار دهند.
آمارهای منتشرشده از ابتدای فروردین ۱۴۰۳ تا فروردین ۱۴۰۴، نشان‌دهنده سیر نزولی در بیشتر شاخص‌های کلیدی این صنعت است؛ کاهشی که زنگ خطر را برای برنامه‌های توسعه‌ای به‌صدا درآورده و بازنگری در سیاست‌های حمایتی و زیرساختی را به امری ضروری تبدیل کرده است.
میزان تولید سالانه فولاد ۵.۷ درصد کاهش یافت
طبق آمار منتشر شده از سوی انجمن فولاد، میزان تولید فولاد در سال ۱۴۰۳ به ۳۰.۲ میلیون تن رسید که نسبت به سال ۱۴۰۲ معادل ۵.۷ درصد افت را نشان می‌دهد. میزان تولید تیرآهن از یک میلیون و ۳۰۸ هزار تن در سال ۱۴۰۲، به یک میلیون و ۳۳۰ هزار تن رسید که این به‌معنای رشد ۱.۷ درصدی تولید این محصول در سال ۱۴۰۳ است.
میزان تولید میلگرد ۰.۵ درصد کاهش داشت و از ۱۰ میلیون و ۲۹۱ هزار تن در سال ۱۴۰۲ به ۱۰ میلیون و ۲۳۵ هزار تن در سال ۱۴۰۳ رسید. در بخش تولید مواد اولیه نظیر آهن اسفنجی، گندله سنگ آهن و کنسانتره سنگ آهن در سال ۱۴۰۳ یک روند صعودی حاکم بود. میزان تولید آهن اسفنجی ۰.۸ درصد، گندله آهن اسفنجی ۰.۵ درصد و میزان تولید کنسانتره سنگ آهن ۶.۷ درصد افزایش داشتند.
سقوط ۴۱.۴ درصدی تولید تیرآهن
علاوه بر این، میزان تولید فولاد در فروردین ۱۴۰۴ با رشد ۴.۶ درصدی همراه بود. تولید فولاد میانی نیز به سه میلیون و ۳۱۲ هزار تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته یک روند صعودی طی کرده است. تیرآهن در فروردین ۱۴۰۴ سقوطی سنگین را تجربه کرد. تولید تیرآهن از ۱۱۱ هزار تن در سال ۱۴۰۳، به ۶۵ هزار تن در سال جاری رسید، کاهشی معادل ۴۱.۴ درصد که از افت شدید در این بخش حکایت دارد.
تولید میلگرد هم در سال ۱۴۰۳، ۸۰۷ هزار تن بود که این میزان در فروردین سال جاری به ۸۴۰ هزار تن رسید. این میزان تولید به‌معنای رشد ۴.۱ درصدی تولید میلگرد در یک ماه گذشته است. تولید ورق گرم و ورق سرد هم به‌ترتیب ۴.۱ درصد و ۱.۳ کاهش داشتند .از طرفی، مقدار تولید اسلب ۷.۴ درصد، بیلت و‌بلوم‌هک ۲.۶ درصد رشد داشتند.
صادرات فولاد یک میلیارد دلار سقوط کرد
بررسی آمار ارزش صادرات فولاد نشان می‌دهد که میزان صادرات زنجیره فولاد در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۳، ۱۳ درصد معادل یک میلیارد دلار کاهش داشته است. اسلب و شمش از اصلی‌ترین محصولات صادراتی زنجیره فولاد هستند که حجم صادرات آنها به‌ترتیب ۳۲ درصد و ۱۸ درصد کاهش یافته است.
حجم صادرات تیرآهن که در سال ۱۴۰۲ به ۱۷۶ هزار تن رسیده بود، در سال ۱۴۰۳ با رشد ۲۱ درصدی به ۲۱۳ هزار تن صعود کرد. ارزش صادرات هم بل ۱۰ درصد تغییر، از ۹۳ میلیون دلار به ۱۰۲ میلیون دلار رسید.
حجم صادرات کل مقاطع طویل فولادی هم در سال ۱۴۰۳، ۲۹۵۵ تن بود که نسبت به سال ۱۴۰۲، ۱۴ درصد رشد داشته است. ارزش صادرات کل مقاطع طویل فولادی هم در سال ۱۴۰۲، به هزار و ۵۹۵ میلیون دلار رسید.
علاوه بر این، ارزش صادرات بیلت و بلوم و گندله سنگ آهن به‌ترتیب به منفی ۲۲ و منفی ۱۶ رسیدند.
واردات زنجیره فولاد در سال ۱۴۰۳ چقدر بود؟
بر اساس آمار انجمن فولاد ایران، واردات برخی اقلام در زنجیره فولاد با افزایش همراه بوده است. برای نمونه، واردات ورق گرم از ۴۸۷ هزار تن در سال ۱۴۰۲ به ۵۶۱ هزار تن در سال ۱۴۰۳ رسید؛ افزایشی ۱۱ درصدی که از رشد وابستگی به منابع خارجی در این بخش حکایت دارد.
همچین، واردات کل محصولات فولادی هم از نظر حجم شش درصد و از نظر ارزش منفی ۲ درصد تغییر داشته است. ارزش کل محصولات فولادی واردشده به کشور در سال ۱۴۰۳، هزار و ۵۸۸ میلیون دلار بود.
ارزش واردات آهن اسفنجی، بیلت و بلوم و کل نقطع طویل فولادی هم به‌ترتیب ۴۶ درصد، ۱۹۴ درصد و سه درصد رشد داشتند.
واردات تیرآهن در سال ۱۴۰۳ روندی کاهشی را پشت سر گذاشت. بر اساس آمارها، حجم واردات این محصول از ۱۳ هزار تن در سال ۱۴۰۲ به ۱۰ هزار تن کاهش یافت که معادل افت ۲۳ درصدی است. در همین حال، ارزش واردات تیرآهن نیز از ۱۲ میلیون دلار به هشت میلیون دلار تنزل پیدا کرد و کاهش ۳۱ درصدی را به‌جا گذاشت.
در سال ۱۴۰۳، واردات میلگرد با کاهش جزئی نسبت به سال پیش همراه بود. حجم واردات این محصول از ۳۷ هزار تن در سال ۱۴۰۲ به ۳۶ هزار تن رسید که معادل افتی ۳ درصدی است. از سوی دیگر، ارزش دلاری واردات میلگرد نیز از ۵۷ میلیون دلار به ۵۵ میلیون دلار کاهش یافت و کاهش ۴ درصدی را به ثبت رساند. این ارقام حاکی از روندی کاهشی در واردات میلگرد، چه از نظر وزنی و چه از منظر ارزش اقتصادی آن هستند.
بر اساس این گزارش، بررسی عملکرد زنجیره فولاد در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که این صنعت با افت در شاخص‌های کلیدی مانند تولید، صادرات و واردات بعضی اقلام مهم روبه‌رو بوده است. کاهش ۵.۷ درصدی تولید فولاد، افت صادرات شمش و اسلب و رشد واردات ورق گرم، همگی نشانه‌هایی از فشار مضاعف بر این زنجیره راهبردی هستند.
در این میان، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر وضعیت فعلی، بحران ناترازی انرژی است. کمبود و قطعی گاز در زمستان و برق در تابستان، موجب اختلال در خطوط تولید، کاهش ظرفیت بهره‌برداری و افزایش هزینه تمام‌شده محصولات فولادی شده است. این مشکل نه‌تنها بر تولید داخل، بلکه بر تعهدات صادراتی نیز تأثیر منفی گذاشته است.
با وجود هشدارهای مکرر فعالان صنعت، وزارت نیرو تاکنون نتوانسته راهکارهای عملی و پایدار برای تأمین انرژی صنایع انرژی‌بر ارائه دهد. طرح‌هایی نظیر احداث نیروگاه‌های خورشیدی همچنان در مرحله اجرا باقی مانده‌اند.
تداوم این وضعیت می‌تواند توان رقابتی صنعت فولاد را در بازارهای داخلی و خارجی کاهش دهد. وزارت نیرو باید با بازنگری جدی در سیاست‌های تأمین و تخصیص انرژی، شرایط را برای پایداری تولید صنعتی به‌ویژه در زنجیره فولاد فراهم کند، در غیر این صورت، چشم‌انداز توسعه این صنعت با ابهام جدی مواجه می‌شود.
