شاخص اعتماد مصرف‌کننده (CCI) یک شاخص اقتصادی است که میزان خوش‌بینی و بدبینی مصرف‌کنندگان را نسبت به وضعیت کلی اقتصاد و وضعیت مالی شخصی آن‌ها ارزیابی می‌کند. این شاخص از میانگین شاخص وضعیت فعلی اقتصادی (CECI) و شاخص انتظارات مصرف‌کننده (CEI) به دست می‌آید.
به گزارش روابط عمومی انجمن ملی صنایع لوازم خانگی ایران به نقل از دنیای اقتصاد، مرکز پژوهش‌های مجلس پیش از این شاخص اعتماد مصرف‌کننده را تا تاریخ تابستان ۱۴۰۳ منتشر کرده بود؛ با‌این‌حال به‌روز‌رسانی‌های این شاخص از آن زمان تا‌کنون به صورت عمومی منتشر نشده بود. نگاهی به آمارهای این شاخص نشان می‌دهد میزان اعتماد مصرف‌کنندگان در زمستان ۱۴۰۳ به دلیل افزایش ریسک‌های سیاسی و جهش‌های شدید نرخ ارز، به‌شدت کاهش یافته بود، با‌این‌حال، با آغاز مذاکرات از نیمه‌های فروردین شاخص اعتماد مصرف‌کننده روند رو به بهبودی را طی کرد.
اعتماد بالای مصرف‌کننده می‌تواند نشانه‌ای از رشد اقتصادی و مصرف بیشتر باشد، درحالی‌که اعتماد پایین مصرف‌کننده ممکن است به معنای کاهش رشد اقتصادی و کاهش احتمالی هزینه‌های مصرف‌کننده باشد. این شاخص به تصمیم‌گیرندگان و پیش‌بینی‌کنندگان اقتصادی کمک می‌کند تا اطلاعات لازم را در مورد شرایط اقتصادی حال و آینده داشته باشند و سیاست‌های عمومی و تصمیمات تجاری را تعیین کنند. مرکز افکارسنجی ملت در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از پاییز ۱۴۰۰ به‌صورت فصلی این شاخص را محاسبه و بررسی می‌کند.
نتایج نظرسنجی اعتماد مصرف‌کننده در بهار ۱۴۰۴
بر اساس نتایج نظرسنجی انجام‌شده توسط مرکز افکارسنجی ملت در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شاخص اعتماد مصرف‌کننده در بهار ۱۴۰۴ به ۱۳۶ واحد رسیده است. این میزان، افزایش قابل‌توجهی نسبت به زمستان گذشته (۶۲واحد) نشان می‌دهد و بیانگر افزایش خوش‌بینی مصرف‌کنندگان نسبت به شرایط اقتصادی کشور است. شاخص وضعیت فعلی اقتصادی که شاخص جامع‌تری است و بر‌اساس ارزیابی مصرف‌کنندگان از عملکرد اقتصادی گذشته و وضعیت بیکاری محاسبه می‌شود، در بهار ۱۴۰۴ به ۱۳۰واحد رسیده است. این شاخص نیز در مقایسه با زمستان گذشته (۶۵واحد)، رشد چشمگیری داشته است. افزایش این شاخص حاکی از آن است که مصرف‌کنندگان وضعیت اقتصاد کلان کشور را نسبت به سه ماه گذشته بهتر ارزیابی کرده‌اند. این بهبود می‌تواند ناشی از کاهش بی‌ثباتی‌های اقتصاد کلان و نوسانات نرخ ارز باشد.
شاخص انتظارات مصرف‌کننده که دیدگاه مردم نسبت به آینده اقتصادی، بیکاری و قدرت خرید را ارزیابی می‌کند، به ۱۴۶ واحد افزایش یافته است. این شاخص در مقایسه با زمستان گذشته (۶۰واحد)، رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد. نکته قابل‌تامل این است که افزایش در شاخص انتظارات به‌مراتب بیشتر از شاخص وضعیت فعلی بوده است. این امر بدان معناست که عمده‌ترین دلیل افزایش خوش‌بینی افراد، انتظار بهبود شرایط در سه ماه آتی است. به نظر می‌رسد این موضوع بیشتر به دلیل خوش‌بینی افراد در خصوص دستیابی به توافق در مذاکرات شکل گرفته است. افزایش محسوس شاخص اعتماد مصرف‌کننده و اجزای آن در بهار ۱۴۰۴ نسبت به پاییز و زمستان ۱۴۰۳، نشان‌دهنده کاهش نگرانی و عدم اطمینان مصرف‌کنندگان نسبت به آینده اقتصادی کشور است.
این بهبود تحت‌تاثیر انتظارات مثبت مصرف‌کنندگان، به‌ویژه به دلیل کاهش نوسانات بازار ارز و دارایی، رخ داده است. در بهار ۱۴۰۴، شاخص وضعیت کلی اقتصاد در گذشته ۱۶۶واحد محاسبه شده که نسبت به فصل قبل (۵۳واحد) افزایش چشمگیری داشته و این شاخص که از پاییز ۱۴۰۲ روندی کاهشی داشت، پس از یک دوره نسبتا طولانی دوباره روند صعودی گرفته است. شاخص وضعیت کلی اقتصاد در آینده نیز در بهار ۱۴۰۴ به ۱۳۳واحد رسیده که نسبت به زمستان گذشته (۶۱واحد) رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد و این افزایش بیانگر خوش‌بینی بیشتر نسبت به شرایط اقتصادی آینده است. شاخص وضعیت بیکاری در گذشته در همین دوره ۱۲۶واحد بوده که نسبت به زمستان گذشته (۷۷واحد) رشد داشته و شاخص وضعیت بیکاری در آینده نیز به ۱۱۵واحد رسیده که نسبت به زمستان گذشته (۵۹واحد) افزایش یافته است.
با‌این‌حال، عدم رشد شاخص‌های بازار کار به اندازه شاخص‌های کلی اقتصاد نشان می‌دهد که خوش‌بینی مصرف‌کنندگان بیشتر به بخش اسمی اقتصاد معطوف بوده و ارزیابی‌ها از اثر مثبت آن بر بخش حقیقی اقتصاد محدودتر است. شاخص قدرت خرید آینده هم در بهار ۱۴۰۴ به ۱۴۱واحد رسیده که نسبت به زمستان گذشته (۵۹واحد) افزایش قابل‌توجهی داشته است. بررسی شاخص اعتماد مصرف‌کننده در گروه‌های مختلف نشان می‌دهد که در همه گروه‌های سنی، خوش‌بینی نسبت به شرایط اقتصاد کلان در بهار نسبت به زمستان افزایش یافته و این روند در گروه سنی ۳۶ تا ۶۰سال چشمگیرتر بوده است. از نظر گروه‌های درآمدی نیز، خوش‌بینی در همه سطوح درآمدی نسبت به شرایط اقتصاد کلان بهبود یافته و افراد با درآمد متوسط بیشترین افزایش خوش‌بینی را تجربه کرده‌اند.
در میان گروه‌های تحصیلی هم همه سطوح تحصیلی شاهد افزایش خوش‌بینی بوده‌اند. همچنین در تمام گروه‌های شغلی، خوش‌بینی نسبت به اقتصاد کلان در بهار افزایش یافته و این افزایش در میان شاغلان بخش دولتی و عمومی برجسته‌تر بوده است. از نظر جنسیتی هم خوش‌بینی نسبت به شرایط اقتصادی در هر دو گروه مردان و زنان رشد داشته، اما میزان افزایش خوش‌بینی در میان زنان بیشتر بوده است.
پیشنهادهای سیاستی
حفظ و تقویت وضعیت کنونی نیازمند تدوین سیاست‌های اقتصادی موثر و استمرار ثبات در بازارهاست تا اعتماد مصرف‌کنندگان همچنان تقویت شود. همچنین، سیاست‌های ارتباطی دولت در مدیریت انتظارات اقتصادی نیز نقش کلیدی در استمرار این روند مثبت ایفا خواهند کرد. با توجه به اینکه افزایش خوش‌بینی عمدتا ناشی از انتظارات بهبود شرایط در سه ماه آتی و احتمالا به دلیل خوش‌بینی نسبت به توافق در مذاکرات است، نحوه مدیریت انتظارات افراد در دوره مذاکره بسیار با‌اهمیت خواهد بود. به‌رغم اینکه مشخص نیست نتیجه مذاکرات به کجا می‌رسد با‌این‌حال، ادامه پیدا کردن سیاست تنش‌زدایی تا زمان رفع دائمی تحریم‌ها، می‌تواند خوش‌بینی مصرف‌کنندگان را در قبال اقتصاد کشور حفظ کند. در غیر این صورت، سقوط دوباره اعتماد مصرف‌کنندگان را می‌توان در شاخص‌های فصل‌های آینده پیش‌بینی کرد.
