نرخ ارز در بازار غیررسمی در روزهای اخیر در حالی افزایش داشته که کارشناسان علت آن را در انتظارات تورمی، پیش بینی ناپذیری اقتصاد داخلی و ناترازی ها در بخش‌های مختلف مالی جست‌وجو می‌کنند زیرا نرخ ها در بازار ارز رسمی که بخش بزرگ مبادلات ارزی کشور در آنجا انجام می‌شود، نه تنها ثبات دارد بلکه کاهشی نیز بوده است.
به گزارش اهام ایران، در هفته‌های اخیر بهای ارزهای عمده در بازار غیررسمی افزایش یافته و این اقدام در حالی رخ داده که وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی برای نزدیک کردن نرخ‌ها در بازار نیمایی و غیررسمی در تلاشند که در همین راستا بازار ارز تجاری از ۲۴ آذرماه فعالیت رسمی خود را آغاز کرده است.
در این بازار که به تدریج محور اصلی فعالیت های ارزی کشور خواهد بود، صادرکنندگان و واردکنندگان در فضای تعاملی و خارج از نرخ‌گذاری های دستوری اقدام به معامله ارز می کنند و به تدریج با استفاده از این مکانیسم بازار ارز توافقی جایگزین بازار غیر رسمی خواهد شد.
البته باید گفت که همزمانی آغاز رسمی فعالیت بازار ارز توافقی با تعطیلات ناشی از آلودگی هوا و ناترازی انرژی سبب شد تا بسیاری از شرکت ها و دارندگان ارز نتوانند، ارز خود را در این بازار جدید عرضه کنند هرچند با پایان یافتن تعطیلات، نرخ ها در بازار توافقی در محدوده مناسبی مبادله شد و رضایت خریدار و فروشنده را به دنبال داشت.
در روزهای گذشته دولتمردان اقتصادی دولت اعلام کرده‌اند که با استقرار کامل بازار توافقی و ورود ارز پتروشیمی ها، پالایشی ها و معدنی ها به این بازار در ماه آینده و افزایش عرضه در این بازار جدید قطعا بازار ارزهای داخلی به سمت کاهش حرکت خواهد کرد.
نگاهی به تحولات نرخ های ارز در بازار غیررسمی نشان می دهد که این بخش تابع انتظارات تورمی و عوامل روانی موثر بر بازار است همچنان که در سال های گذشته نیز این دو عامل بر بازار تاثیرگذار بود.
انتظارات تورمی و ناترازی‌ها
بخش عمده ای از افزایش نرخ ارز در دهه های اخیر ریشه در ناترازی‌های اقتصاد کلان کشور دارد؛ بالا بودن سطح تورم و انتظارات تورمی، رشد بالای نقدینگی و کسری بودجه از جمله این ناترازی هاست و در چنین شرایطی نمی توان انتظار داشت که نرخ ارز در سطح ثابتی حفظ شود؛ از این رو اصلاحات اقتصادی با رویکرد رفع ناترازی ها در دستور کار تیم اقتصادی دولت قرار گرفته است.
ناترازی نظام بانکی، ناترازی در بودجه و ناترازی در بخش انرژی، ناترازی در شرکت های دولتی و صندوق های بازنشستگی از جمله این ناترازی‌ها به شمار می رود که هر کدام به اندازه خود بر شاخص های کلان اقتصادی اثر می گذارد و به تبع آن بازار ارز نیز از آن تاثیر می پذیرد.
اخبار سیاسی و فضاسازی منفی رسانه‌ای
بازار غیررسـمی ارز همچون دیگر بازارهای دارایی به شدت از رخدادهای سیاسی و خبرسازی های رسانه ای تاثیر می پذیرد چنانکه در سال های اخیر نیز هرگاه موج اخبار منفی رسانه ای علیه ایران شدت یافته، نوسانات در بازار ارز نیز بیشتر شده است؛ این نوع نوسانان ها در سال های اخیر بخصوص خروج آمریکا از برجام و پس لرزه های ارزی آن همواره مشهود بوده است.
در پاییز امسال نیز این عوامل روانی بر بازار ارز سایه انداخته بود؛ تهدیدهای رژیم صهیونیستی، انتخابات آمریکا، شایعه کاهش فروش و صادرات نفت ایران و تحولات منطقه از جمله رویدادهای سیاسی موثر در بازار ارز در ماههای اخیر بوده اند و در هفته های پیش رو که دوره جدید ریاست جمهوری آمریکا آغاز می شود، دوباره عوامل روانی از هم اکنون فعال شده‌اند.بازار ارز با انباشت تقاضای ارز برای تسویه حساب های شرکت ها با شرکای تجاری خود در پایان سال میلادی روبروست.
خروج سرمایه و افزایش تقاضای داخلی
یکی از مهمترین عوامل نوسانات ارزی در بازه زمانی کوتاه مدت، خروج سرمایه به شکل افزایش تقاضای نگهداری دارایی‌های خارجی نسـبت به دارایی‌های داخلی اسـت که هر نوع شوک داخلی و خارجی، نوسان های ارزی و عدم پیش بینی پذیری روند نرخ ارز، موجب تشدید خروج سرمایه می‌شود.
از سوی دیگر در اواخر پاییز، بازار ارز با انباشت تقاضای ارز برای تسویه حساب های شرکت ها با شرکای تجاری خود در پایان سال میلادی روبروست؛ پس از آن در فصل زمستان نیز تقاضا برای ارز خدماتی بویژه برای مسافرت‌های هموطنان و ثبت نام دانشجویان شدت می گیرد و بنابراین باید بخشی از افزایش نرخ ارز را باید به افزایش تقاضای فصلی نسبت داد.
حرکت به سمت بازار جدید
در هر صورت قرار است بازار ارز تجاری به زودی به عنوان معیار اصلی داد و ستد ارزی و نیز نرخ دهی به بازارها جایگاه خود را در نظام ارزی کشور تثبیت کند؛ حرکت تدریجی که در این زمینه آغاز شده، سبب شده تا عرضه ارز در نیما در ماههای اخیر کاهش یافته و به سمت ارز تجاری هدایت شود و در گام بعدی یعنی از بهمن ماه کل سامانه نیما به بازار تجاری انتقال یابد. این کاهش عرضه در مقاطعی سبب شده تا بخشی از تقاضای ارز به بازار غیررسمی انتقال یابد و بر این اساس باید امیدوار بود با تعمیق تدریجی بازار و کاهش تدریجی حجم عرضه در نیما و افزایش معاملات در بازار ارز تجاری این رویه تعدیل شود.
قرار است بازار ارز تجاری به زودی به عنوان معیار اصلی داد و ستد ارزی و نیز نرخ دهی به بازارها جایگاه خود را در نظام ارزی کشور تثبیت کند
البته باید گفت که به دلیل جذابیت نرخ ارز نیمایی که از فاصله قیمتی بین بازار غیررسمی و قیمت واقعی ارز ناشی می‌شود، بخشی از متقاضیان ارز نیمایی که در صف تقاضا قرار دارند، با سیاست گذاری جدید بانک مرکزی از صف تقاضا خارج خواهند شد و از سوی دیگر واردکنندگان واقعی که در گذشته به دلیل تخصیص نیافتن ارز مجبور به مراجعه به بازار غیررسمی بودند، امکان واردات به طور رسمی را خواهد داشت و همین امر در بلندمدت بخشی از تقاضاها را در بازار غیررسمی کاهش خواهد داد.
در چنین بستری باید انتظار داشت که حذف سقف ارز نیمایی موجب کاهش معنادار تقاضـای ارز نسبت به عرضه ارز شده و در نهایت اثر کاهشی بر تمامی نرخ ها از جمله نرخ غیررسمی ارز خواهد داشت.
بر این اساس می توان برای بهبود نقشه ارز تجاری از روشهای کاهش استفاده از مسیرهای غیررسمی تسویه‌های ارزی با جایگزینی توافقات دو و چندجانبه با اســتفاده از دیپلماسی اقتصادی با کشورهای دارای حجم تجاری بالا، به طور خاص در خصوص کالاهای اساسی اشاره کرد یا اینکه برای رفع موانع تامین کالاهای اسـاسـی از مسـیرها ی جدید و اسـتفاده از روشهای تهاتری از طریق فراهم کردن امکان تامین ارز کالای اساسی از بازار ارز تجاری و پرداخت ما به تفاوت به صورت ریالی توسط بانک مرکزی برای در دست گرفتن بازار غیررسمی ارز اشاره کرد.
منبع؛ ایرنا
