آهام ایران- روابط اقتصادی ایران و اسپانیا قدمتی تاریخی دارد. نخستین پایه‌های روابط مدرن اقتصادی دو طرف در سال ۱۹۵۶ میلادی گذاشته شد، یعنی هنگامی که عهدنامۀ مودت در جهت استواری روابط ایران و اسپانیا در مادرید به امضاء سفیر ایران و وزیرخارجۀ وقت اسپانیا رسید. این عهدنامه آغاز کار بود و یک سال پس از آن یعنی در سال ۱۹۵۷، وزیر اقتصاد و دارائی اسپانیا به همراه هیأتی به تهران سفر کردند. اما پیش از این نیز پای چندین عهدنامۀ مودت در میان بود، هرچند که اگر ریشۀ این روابط را بگیریم به دورۀ صفویه و حتی پیش از آن نیز خواهیم رسید. در ادامه و به بهانه رویدادی اقتصادی میان ایران و اسپانیا که در خرداد سال جاری برگزار می شود، نگاهی انداخته‌ایم به پیشینه روابط اقتصادی دو کشور.
سنگ بنای روابط سیاسی-اقتصادی با اسپانیا
روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی میان ایران و اسپانیا به قرن‌ها پیش بازمی گردد. در زمان زمامداری مسلمین در اندلوسیا، فرهنگ ایرانی به‌عنوان پایۀ اصلی فرهنگ اسلامی نقشی مهم در تمدن و فرهنگ اندلس ایفا کرد.
نخستین هیأت دیپلماتیک اسپانیایی در سال ۱۴۰۳ میلادی رهسپار ایران شد. همچنین در دوران صفویان، شاه عباس یکم که تصمیم بر گسترش روابط با اروپائیان داشت، حسینعلی بیک بیات را عازم دربار اسپانیا کرد. او با پادشاه اسپانیا ملاقات کرد و مقدمات گسترش روابط و حضور اسپانیا در ایران بتدریج فراهم شد.[۱]
عهدنامۀ مودت ایران و اسپانیا در دورۀ قاجار
نخستین عهدنامۀ مودت و بازرگانی ایران و اسپانیا در دورۀ محمد شاه قاجار منعقد شد و شامل یک مقدمه، هفت ماده و یک نتیجه بود. این عهدنامه به وسیلۀ میرزا جعفرخان، سفیر و وزیر مختار ایران در عثمانی و در تاریخ ۴ مارس ۱۸۴۲ امضاء شده و در ماه می ۱۸۵۰ در کاخ لالاسیویه به تأیید نایب السطنه رسید.
اجرای این عهدنامه تا زمان ناصرالدین شاه به تعویق افتاد تا آنکه قراردادی جدید شامل یک مقدمه، پنج ماده و یک نتیجه میان سرتیپ حاجی شیخ محسن خان، نمایندۀ ایران و دون امانوئل رانسمای ویلانوئوا، نماینده اسپانیا در ۹ فوریه ۱۸۷۰ در لندن به امضاء رسید.
عهدنامۀ مودت ایران و اسپانیا در دورۀ پهلوی
عهدنامۀ مودت ایران و اسپانیا در دورۀ پهلوی دوم مشتمل بر یک مقدمه و پنج ماده بود. این عهدنامه در زمان دکتر حسین فاطمی، وزیر امور خارجه دولت دکتر مصدق و «امیلیو بلادی یز» کاردار موقت اسپانیا، به نمایندگی از طرف ژنرال فرانکو و در تاریخ اول آذر ۱۳۳۱( ۲۲نوامبر۱۹۵۲) در تهران به امضاء رسید.
البته پس از سقوط دولت مصدق و تغییرات شدید در وزارت خارجه و دولت، این عهدنامۀ مودت نیز حدود سه سال بعد یعنی در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۳۳۴ (۱۲ مارس ۱۹۵۶) مورد تجدید نظر طرفین قرار گرفت و مجدد امضاء شد.[۲]
همچنین داستان روابط اتاق‌های بازرگانی دو کشور به میانۀ دهۀ ۱۳۵۰ خورشیدی باز می‌گردد. در تاریخ ۱۲ جولای ۱۹۷۷ برابر با ۲۱ تیرماه ۱۳۵۶ اولین موافقتنامۀ همکاری میان اتاق ایران و اتاق اسپانیا به امضاء رسید و طرفین در متن این توافقنامه بر تشکیل کمیتۀ مشترک بازرگانی میان دو کشور تأکید کردند.
گسترش روابط ایران و اسپانیا پس از پیروزی انقلاب اسلامی
در چهار دهۀ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابط ایران و اسپانیا نیز وارد فازی جدید شد. ایران روابط در فازهای تجاری، فرهنگی و سیاسی گسترش پیدا کرد و در دولت‌های مختلف شاهد سفر وزیران خارجه و روئسای جمهور هر دو طرف بوده‌ایم.
البته در مقاطعی که روابط ایران و اروپا گسترده شده است، همچون دورۀ اجرای برجام در میان سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷، روابط تجاری ایران و اسپانیا نیز به فراخور سهم بیشتری پیدا کرده است و به طبع بخشی از این مراودات از کانال اتاق بازرگانی ایران و اسپانیا می‌گذرد.
اوضاع اقتصادی و تجارت خارجی اسپانیا
اسپانیا در طول سال‌های اخیر به یک عضو تأثیر گذار در اتحادیۀ اروپا تبدیل و نقش مهم‌تری را در مسائل داخلی قارۀ اروپا و موضوعات فرامنطقه‌ای ایفا می‌کند. روابط سنتی این کشور با آمریکای لاتین و کشورهای شاخ آفریقا موجب حضور پررنگ در این دو منطقه از جهان شده و روابط با آسیای شرقی از الویت‌های دولت اسپانیا طی دهۀ اخیر بوده است.
سرمایه‌گذاری‌های کلان در مناطق مهم جهان از جمله آمریکای لاتین، آفریقا و کشورهای آسیایی از جمله اهداف سیاست‌های اقتصادی این کشور است. در حال حاضر اسپانیا با بیش از ۴۵ میلیون نفر جمعیت، چهاردهمین اقتصاد جهانی است و رتبه چهارم اقتصاد اتحادیۀ اروپا را به خود اختصاص داده است.
پس از پایان یافتن بحران‌های ابتدایی دهه ۱۹۹۰، اقتصاد اسپانیا در بیش از یک دهه و با شتابی بیش از اغلب کشورهای اروپایی، رشد سریعی را تجربه کرد. بدلیل سرمایه گذاری‌های خارجی متعدد در این کشور، پیش از سال ۲۰۰۸، اقتصاد اسپانیا یکی از پویاترین کشورهای عضو اتحادیه اروپا محسوب می‌شد.
از لحاظ تولید ناخالص داخلی نیز اسپانیا در سال ۲۰۲۱ میزان ۱۴۲۵.۲۸ میلیارد دلار آمریکا تولید داشته است که این میزان ۱.۰۹ درصد از اقتصاد جهانی را نشان می دهد. انتظار می رود تولید ناخالص داخلی تا پایان سال ۲۰۲۳ به ۱۴۵۰.۰۰ میلیارد دلار برسد.[۳]
جدیدترین رویداد اتاق مشترک ایران و اسپانیا
در تازه‌ترین رویداد مشترک بین ایران و اسپانیا، اتاق بازرگانی مشترک دو کشور در اطلاعیه‌های جداگانه‌ای خبر از آن داده است که هیأت‌هایی تخصصی را برای شرکت در ۴ نمایشگاه اعزام می‌کند. این نمایشگاه‌ها از ۱۶ تا ۱۸ خرداد ۱۴۰۲ دایر خواهند بود.
بر این اساس یک هیأت تجاری متشکل از متخصصان حوزۀ کاربرد فن‌آوری‌های دیجیتالی در صنعت جهت بازدید از نمایشگاه BEDIGITAL و هیأت دیگری از فعالان اقتصادی در حوزه ابزارآلات صنعتی به نمایشگاه +INDUSTRY 2023 اعزام خواهند شد. همچنین یک هیأت تخصصی از فعالان اقتصادی در حوزۀ پمپ و شیرآلات صنعتی به نمایشگاه PUMP & VALVES 2023 و هیأتی هم از فعالان اقتصادی در حوزۀ نگهداری، بازرسی و نظارت صنعتی به نمایشگاه MAINTENANCE بیلبائو اسپانیا اعزام می‌شوند. [۴]
منابع:
[۱] https://otaghiranonline.ir/news/10283
[2] https://web.archive.org/web/20150927102623/http://www.iranembassy.es/politics/bilateral-relations/
