مصوبه سال ۱۳۹۷ درباره ممنوعیت واردات لوازم خانگی تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه داشت و امسال مجددا باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. حال با گذشت ۵ ماه از سال این تصمیم در آستانه بازنگری قرار دارد. از آنجا که سناریوهای مختلفی می‌تواند در دستور کار دولتمردان قرار گیرد، در این مطلب فرصتها و چالشهای پیش روی تولید داخلی در هر سناریو بررسی می‌شود.
سناریوی اول: واردات در ازای صادرات لوازم خانگی
به گزارش آهام ایران، واردات در ازای صادرات بهترین سناریو در ارتباط با تولید داخلی است. مهم‌ترین فرصت در این سناریو تشویق تولید داخلی به افزایش صادرات خواهد بود. البته محدود کردن واردات برای تولیدکنندگان تهدید انحصار و ایجاد رانت را به دنبال دارد. سیاست‌گذار می‌تواند برای رفع اثر این تهدید، عوارض گمرکی را برای تولیدکنندگان متناسب با صادرات آنها کاهش دهد. به این ترتیب تولیدکننده علاوه بر تشویق به صادرات، خود برای تنظیم بازار داخلی و لطمه نخوردن به تولید داخلی، واردات را به میزان متناسب با نیاز واقعی بازار انجام می‌دهد.
با توجه به سهم بیش از ۳۰ درصد قاچاق در بازار کشورمان، در این سناریو این تهدید وجود دارد که همچنان قاچاق لوازم خانگی انجام شود، بنابراین باید معافیت‌های مالیات و عوارض گمرکی مناسب برای صادرکنندگان لحاظ شود ضمن اینکه با توجه به زیرساختهای موجود در کشور و کد شناسه قابل ردگیری، امکان مبارزه با قاچاق بیش از گذشته است.
سناریوی دوم: واردات به شرط انتقال فناوری
در این روش شرکتهای خارجی برای حضور در بازار ایران ملزم به همکاری با شرکتهای داخلی می‌شوند تا به تدریج برخی از محصولات خود را در داخل کشور تولید کنند. ممکن است تولید محصولات در ابتدا به شکل مونتاژ باشد، اما به تدریج و در یک برنامه زمانبندی مشخص، تجهیزات و فناوری لازم برای تولید به شرکتهای داخلی منتقل می‌شود و محصولات برندهای خارجی در داخل کشور تولید و عرضه می‌شود. فرصت اصلی در این سناریو ارتقای دانش و فناوری به تولیدکنندگان داخلی، جذب سرمایه، و نیز امکان صادرات برندهای خارجی به کشورهای منطقه است.
به ویژه که با افزایش هزینه‌های لجستیک در حال حاضر، شرکتهای خارجی نیز از تولید محصولات خود در منطقه خاورمیانه استقبال می‌کنند. می‌توان در این سناریو تولیدکنندگان را ملزم به ارائه خدمات پس از فروش مناسب برای برندهای وارداتی کرد تا مشتریان محصولات خارجی نیز از اصالت و خدمات مناسب در دوره استفاده از لوازم خانگی اطمینان حاصل کنند. مهم‌ترین تهدید پیش روی این سناریو عدم ثبات در اجرا و قطع همکاری شرکتهای خارجی است. در نتیجه باید ضمانت‌های لازم از شرکای خارجی اخذ شود ضمن اینکه تولید محصولات داخلی همچنان ادامه می‌یابد.
سناریوی سوم: آزادسازی محدود واردات
این سیاست در بسیاری از کشورها برای تقویت تولید داخلی اجرا شده است. دو ابزار مهم در این سناریو عبارتند از: تعیین سقف برای واردات، و افزایش تعرفه گمرکی. تعرفه بالا و تعیین سقف، حجم واردات را کاهش می‌دهد و اگر با معافیت‌ها و مشوق‌های صادراتی همراه شود منجر به تقویت تولید خواهد شد. در این سناریو تهدید قاچاق محصولات به داخل همچنان در این سناریو وجود دارد و امکان رقابت برندهای داخلی در بازار داخلی همچنان زیر سایه قیمت‌گذاری دستوری است.
این سناریو که در سال‌های قبل از تحریم هم تا حدودی به اجرا گذاشته شد، یک تهدید مهم برای تولیدکنندگان کوچک مقیاس به شمار می‌رود. شرکتهای بزرگ تولیدکننده رقابت با برندهای خارجی را در دوره‌های مختلف تجربه کرده‌اند، اما شرکتهای کوچک امکان تولید در تیراژ بالا و استفاده از صرفه‌ی مقیاس ندارند.
ضمن اینکه شرکتهای بزرگ نیز به هر حال بخشی از بازار داخلی را از دست خواهند داد و تضعیف می‌شوند. مهم‌ترین تهدید در این سناریو قیمت‌گذاری دستوری محصولات لوازم خانگی از سوی سازمان حمایت است، چرا که این شیوه قیمت‌گذاری، همچون سال‌های گذشته، امکان ایجاد رقابت سالم و تعادل عرضه و تقاضا را سلب می‌کند و نتیجه بلندمدت آن کاهش سرما‌یه‌گذاری در صنعت لوازم خانگی است. با اتخاذ این سیاست و با توجه به تعرفه اندک، قاچاق لوازم خانگی به تدریج موضوعیت خود را از دست خواهد داد و شاهد کاهش آن خواهیم بود.
جمع‌بندی:
تهدیدها و فرصتهای پیش‌روی صنعت لوازم خانگی بیشتر از موارد مطرح شده است، اما در اینجا برای مقایسه، تنها به تهدیدها و فرصتهای پیش روی سناریوهای مختلف پرداخته شده است. چنانچه رویکرد اصلی تصمیم‌گیران متمرکز بر تقویت تولید داخلی باشد، بهترین سناریو با نگاه بلندمدت، انتقال فناوری و تولید برندهای خارجی در داخل کشور است.
چرا که فرصت‌هایی مانند جذب سرمایه و صادرات به کشورهای منطقه نتایج مثبت دیگری مانند اشتغالزایی و افزایش تولید داخلی و صادرات را به همراه خواهد داشت. اولویت دوم نیز سناریوی واردات به شرط صادرات است که مشوق تولیدکنندگان برای ارتقای کیفیت محصولات خواهد بود و با الزام به ارائه خدمات پس از فروش، محصولات با کیفیت خارجی وارد کشور خواهد شد.
سلطان حسین فتاحی
مدیرعامل شرکت صنایع امرسان
منبع: تصلا
