[su_image_carousel source=”media: 3871″ crop=”16:9″ spacing=”no” align=”center” arrows=”no” dots=”no” link=”lightbox” autoplay=”15″ outline=”no”]
تجارت یکی از مهمترین شاخصهای اقتصادی در دنیا است و رشد تجارت برای تقویت نرخ رشد اقتصادی کشورها امری ضروری است. به همین دلیل است که بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ در امریکا و وضع تعرفههای تجاری و محدودیتهای وارداتی کالاهای چینی و اروپایی، نگرانیهای زیادی در مورد عواقب این سیاست روی اقتصاد دنیا ایجاد شد.
نگرانیهایی در مورد تأثیر منفی این جنگ تجاری روی نرخ رشد اقتصادی، اشتغال و زیرساختهای مالی و در نهایت توسعه اقتصاد جهانی. سازمان تجارت جهانی هر ساله گزارشی در مورد وضعیت تجاری دنیا ارائه میدهد تا تصویری دقیق از تأثیر سیاستهای اقتصادی و تجاری اعمالشده در کشورها روی ارزش و حجم تجارت کالاها را نشان دهد. طبق گزارش سال جاری ارزش تجارت کالا در دنیا در سال ۲۰۱۹ یعنی سالی که ترامپ جنگ تجاری را علیه چین به بالاترین سطح خود رسانید و چین هم در پاسخ به این سیاست خصمانه مقابله به مثل کرد، با کاهش ۳ همراه بود در حالی که حجم تجارت افت ۰.۱ درصدی را تجربه کرد. به دلیل اهمیت این مسئله بر آن شدیم تا مهمترین مسائل مطرح شده در گزارش سال ۲۰۲۰ را به اطلاع شما برسانیم. در این گزارش به پیشبینی حجم تجارت دنیا در سال ۲۰۲۰ هم پرداخته شده است. طبق این گزارش در سال جاری ما کاهش حجم تجارت را در دنیا شاهد خواهیم بود که کشورهای صنعتی در این مسئله پیشگام هستند ولی در سال بعد تجارت در دنیا احیا خواهد شد ولی بازگشت به وضعیتی که قبل از پاندمی داشتیم سالها طول میکشد. سازمان تجارت جهانی احیای سریع حجم تجارت در دنیا را امری غیرممکن میداند.
کاهش ۳ درصدی ارزش تجارت جهانی در سال ۲۰۱۹
طبق گزارش سازمان تجارت جهانی در سال گذشته حجم تجارت در دنیا ۰.۱ درصد تنزل یافت در حالی که سال ۲۰۱۸ شاهد افزایش ۲.۹ درصدی حجم تجارت سالانه در دنیا بودیم. اما مطالعه ارزش تجارت در دنیا نشان میدهد در سال گذشته ارزش تجارت کالا در دنیا ۳ درصد تنزل یافته است که سقوطی بزرگ نسبت به وضعیت سال ۲۰۱۸ بود. در سال ۲۰۱۸ دنیا رشد ۱۰.۲ درصدی ارزش تجارت در دنیا نسبت به سال قبل را تجربه کرده است. بیشترین سهم از کالاهای تجاری در دنیا را کالاهای تولیدی تشکیل میدهد. در سال گذشته محصولات تولیدی ۷۰ درصد از صادرات دنیا را به خود اختصاص داده بود و یکی از محصولات آهن و فولاد بود. سازمان تجارت جهانی در این گزارش میزان کاهش تجارت آهن و فولاد را برابر با ۱۲ درصد در سال گذشته ذکر کرده است. در سال قبل ارزش صادرات مواد معدنی و انواع سوختهای فسیلی در دنیا ۷.۵ درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش پیدا کرد که یکی از دلایل مهم برای این افت ارزش را میتوان در کاهش قیمت انرژی در دنیا دید. در سال ۲۰۱۹ قیمت فراوردههای انرژی در جهان ۱۷ درصد کمتر از سال ۲۰۱۸ بود. در بخش صادرات محصولات کشاورزی هم ما شاهد کاهش ۱.۵ درصدی ارزش صادرات بودیم.
نکته دیگر اینکه بیشترین افت ارزش تجارت کالا در دنیا در کشورهای اروپایی و آسیایی اتفاق افتاده است. این دو منطقه در مجموع دوسوم از کل ارزش تجارت کالا در دنیا را به خود اختصاص دادهاند و به همین دلیل نقش مهمی در اقتصاد و تجارت جهانی ایفا میکنند.
اما با وجود کاهش ارزش و حجم تجارت کالا در دنیا در سال گذشته، ما رشد ۲.۱ درصدی تجارت خدمات را مشاهده کردیم. از جمله اصلیترین خدماتی که در این دسته قرار میگیرند میتوان به خدمات مخابراتی و خدمات مالی اشاره کرد که سهم زیادی در تجارت خدمات بازرگانی در دنیا دارد. ارزش صادرات این دسته از خدمات در سال قبل برابر با ۳۳۵۸ میلیارد دلار و ارزش واردات آن برابر با ۲۹۷۹ میلیارد دلار بود. نکته مهم این است که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ همواره ارزش تجارت خدمات بازرگانی در دنیا رشد کرده است ولی در سال ۲۰۱۹ نرخ رشد در این بخش پایینترین نرخ از سال ۲۰۱۶ تاکنون بود.
در سال ۲۰۱۸ ارزش تجارت خدمات در دنیا با نرخ ۸.۴ درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته بود. در سال قبل ارزش تجارت کالا در دنیا برابر ۱۹.۵۱ هزار میلیارد دلار بود و ارزش تجارت خدمات به رقمی برابر با ۵.۸۹۸ هزار میلیارد دلار رسید.
به استثنای کشورهای مشترکالمنافع، ارزش تجارت کالاها در سال قبل در تمامی مناطق دنیا نسبت به سال ۲۰۱۸ تنزل داشته است ولی حجم تجارت کالا تنها در کشورهای جنوب و مرکز امریکا و کشورهای خاورمیانه با کاهش همراه بود
کاهش ۶.۴ درصدی ارزش تجارت کالا در خاورمیانه
در بخش دیگری از این گزارش به تفکیک منطقه، وضعیت تجارت در دنیا مورد مطالعه قرار گرفته است. سازمان تجارت جهانی نوشت: «خاورمیانه بالاترین نرخ کاهش حجم و ارزش تجارت کالا را نسبت به سال ۲۰۱۸ شاهد بود. در سال قبل ارزش تجارت کالا در این منطقه ۶.۴ درصد نسبت به سال قبل از آن کمتر شد در حالی که حجم تجارت کالا با افت ۳.۴ درصدی همراه بود. از طرف دیگر کشورهای مشترکالمنافع در این سال نه تنها کاهشی در ارزش و حجم تجارت خود تجربه نکردند بلکه افزایش ارزش را نیز شاهد بودند. در سال ۲۰۱۹ ارزش تجارت کالا در این منطقه ۰.۹ درصد رشد کرد و حجم تجارت کالا با افزایش ۳.۱ درصدی همراه بود.»
نکته مهم این گزارش اینجاست که به استثنای کشورهای مشترکالمنافع، ارزش تجارت کالاها در سال قبل در تمامی مناطق دنیا نسبت به سال ۲۰۱۸ تنزل داشته است ولی حجم تجارت کالا تنها در کشورهای جنوب و مرکز امریکا و کشورهای خاورمیانه با کاهش همراه بود.
سهم ۳۰ درصدی اروپا در تجارت کالا
در سال قبل قاره سبز ۳۰ درصد از ارزش کل تجارت کالاها را در دنیا به خود اختصاص داد که رقمی برابر با ۵.۶۷۰ هزار میلیارد دلار بود و نسبت به سال قبل از آن با کاهش همراه بود. بررسیهای انجامشده توسط سازمان تجارت جهانی نشان میدهد در سال ۲۰۱۶ ارزش تجارت کالاها از قاره سبز برابر با ۴۷۶۹ میلیارد دلار بود و در سال ۲۰۱۷ به ۵۳۱۴ میلیارد دلار رسید. این روند افزایشی در سال ۲۰۱۸ هم ادامه یافت و ارزش تجارت در این کشور در مرز ۵۸۷۰ میلیارد دلار قرار گرفت.
نرخ رشد تجارت در این منطقه در فاصله سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ بالغ بر ۱۰.۸ درصد رشد کرده است و در فاصله سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ هم تجارت در قاره سبز رشدی برابر با ۱۰.۴ درصدی را شاهد بود ولی در سال گذشته نهتنها ما شاهد رشد تجارت در اروپا نبودیم بلکه ارزش تجارت با افت ۳.۴ درصدی همراه بوده است.
کاهش نرخ رشد تجارت خدمات در سال ۲۰۱۹
یکی از زیربخشهای تجارت خدمات در دنیا، صنعت سفر است که مزایای اقتصادی زیادی برای کشورها دارد ولی تنشهای تجاری ایجاد شده بین کشورها و افزایش دیدگاههای ملیگرایی در برخی از کشورهای صنعتی باعث شده است تا این صنعت با سرعت قبل رشد نکند. در سال قبل ارزش تجارت صنعت سفر در دنیا با نرخ ۱ درصد رشد کرد در حالی که در سال ۲۰۱۸ نرخ رشد این صنعت بالغ بر ۷.۹ درصد بود.
بخش حمل‌و‌نقل هم از دیگر زیربخشهای تجارت خدمات است. تجارت این صنعت نهتنها در سال قبل رشدی نکرد بلکه با کاهش ۰.۸ درصدی هم همراه بود. سازمان تجارت جهانی بیثباتیهای اقتصادی و تخریب روابط تجاری بین کشورها را عامل اصلی افت تجارت در حوزه خدمات حمل‌و‌نقلی عنوان کرد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ این بخش رشد ۹.۱ درصدی را تجربه کرده است. در بخش دیگر این گزارش صادرات خدمات در دنیا به چندین زیربخش اصلی تقسیم شده است و سهم هر یک از این زیربخشها در کل خدمات صادراتی مورد بحث قرار گرفته است. طبق این گزارش در سال قبل بخشهای مخابراتی، کامپیوتری و خدمات اطلاعات بالغ بر ۲۰ درصد از سهم صادرات خدمات در دنیا را به خود اختصاص داده بودند و ۸۱ درصد از این سهم به خدمات کامپیوتری اختصاص داشت. نکته مهم این است که بخش خدمات کامپیوتری در دنیا در سال قبل با نرخ ۱۱ درصد رشد کرده است و این رشد از سال ۲۰۰۹ میلادی تاکنون همواره تجربه شده است. سازمان تجارت جهانی نوشت: «در دنیایی که تکنولوژی حرف اول را میزند، تعجبی ندارد که ارزش تجارت خدمات کامپیوتری طی بیش از یک دهه همواره رشد کند و پیشبینیها نشان میدهد این روند در سالهای آتی و در جریان چهارمین انقلاب صنعتی هم در دنیا ادامه خواهد داشت.»
دومین بخش بزرگ از صادرات خدمات در دنیا به خدمات مالی اختصاص داشته است که سهمی برابر با ۱۵ درصد از کل ارزش ۳.۳۵۸ هزار میلیارد دلاری صادرات خدمات در دنیا دارد. کشورهای صنعتی هم بیشترین سهم در صادرات خدمات مالی را به خود اختصاص دادهاند.
در جایگاه سوم بخش دریافت هزینه برای استفاده از سرمایههای فکری قرار دارد که ارزش صادرات آن در سال قبل برابر با ۱۲ درصد کل صادرات خدمات دنیا بود. در جایگاه چهارم خدمات بیمه و بازنشستگی قرار داشت و در بخش بعدی خدمات ساختمانی قرار داشت. سهم خدمات بیمه و بازنشستگی برابر با ۴ درصد و بخش خدمات ساختمانی برابر با ۳ درصد از کل ارزش صادرات خدمات در دنیا بود.
خدمات فرهنگی و تفریحی فردی در جایگاه بعدی بود و سهمی برابر با ۲ درصد داشت و دیگر خدمات بازرگانی مورد استفاده در دنیا سهمی برابر با ۴۲ درصد از کل صادرات خدمات را به خود اختصاص داده بود.
ارزش صادرات کالا از کشورهای کمتوسعهیافته دنیا در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۲۳ درصد رشد کرده است و ارزش صادرات خدمات از این کشورها در فاصله سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ با نرخی بیش از ۳۰ درصد افزایش یافت
بزرگترین بازیگران عرصه تجارت در سال ۲۰۱۹
در سال گذشته کشورهای آمریکا، چین و آلمان بزرگترین کشورهای فعال در عرصه تجارت جهانی بودند. آمارها نشان میدهد امریکا بزرگترین صادرکننده خدمات در دنیا است و توسعه بالای تکنولوژیکی در این کشور باعث شده است تا قدرت زیادی برای فعالیت در این عرصه داشته باشد. چین از سال ۲۰۱۰ توانسته است جایگاه دومین کشور بزرگ دنیا از نظر ارزش تجارت کالا وخدمات را به خود اختصاص دهد. در فاصله سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ میلادی، ارزش تجارت در این کشور سالانه ۵.۸ درصد رشد کرد. در سال قبل ارزش تجارت در این کشور پهناور آسیایی بیش از ۵۱۰۰ میلیارد دلار بود و فاصله زیادی با امریکا نداشت. همین مسئله باعث شد تا امریکا برای ممانعت از رشد چین در عرصه تجاری سیاست افزایش تعرفهها را در پیش بگیرد و زمینه را برای جلوگیری از افزایش توان تجاری کشور فراهم کند.
آلمان در این رده‌بندی جایگاه سوم را دارد ولی ارزش تجارت در این کشور فاصله زیادی با دو کشور اول دارد. آمارها نشان میدهد ارزش تجارت در آلمان در سال قبل حدود ۳۵۰۰ میلیارد دلار بود. سازمان تجارت جهانی در مورد دلیل توان بالای تجاری آلمان نوشت: «این کشور اقتصادی تولیدمحور دارد و صنایع این کشور اروپایی بسیار توسعهیافته و فعال هستند. کالاهای تولیدی سهم بالایی در تجارت آلمان به خود اختصاص دادهاند.»
آمارها نشان میدهد کشورهای بریتانیا، ژاپن، فرانسه، هلند، هنگکنگ و ایتالیا در این رده‌بندی جایگاه چهارم تا دهم را دارند و سنگاپور و هند و کانادا و مکزیک و اسپانیا به ترتیب جایگاه یازدهم تا پانزدهم فهرست بزرگترین کشورهای فعال در عرصه تجاری دنیا را به خود اختصاص دادهاند. یکی از دلایل مهم برای افزایش حجم تجارت در کشورهای مکزیک و کانادا را میتوان عضویت در پیمان نفتا -پیمان تجارت آزاد امریکای شمالی- دانست که باعث شده است بتوانند کالاهای خود را آزادانه به امریکا صادر کنند و مواد اولیه مورد نیاز یا تکنولوژیهای مورد نیاز تولید را از آمریکا وارد کنند. این توافق‌نامه تجاری بین کشورهای امریکا و کانادا و مکزیک منعقد شده است و هدفش توسعه تجارت در امریکای شمالی است.
کشور روسیه در این رده‌بندی جایگاه هجدهم را دارد و ارزش تجارت در این کشور در سال ۲۰۱۹ حدود یک هزار میلیارد دلار بود. نفت و گاز اصلیترین کالاهای صادراتی این کشور پهناور اروپایی است. امارات هم یکی از کشورهای بزرگ فعال در این بازار است و تجارت خدمات در این کشور کوچک خاورمیانه درآمد زیادی برای کشور ایجاد کرده است. خدماتی مانند توریسم و صنعت حمل‌و‌نقل هوایی از اصلیترین منابع درآمدی این کشور هستند.
ایران در این رده‌بندی جایگاه ۵۰ را به خود اختصاص داده است و ارزش تجارت در این کشور در سطحی مانند کشورهای عراق و شیلی و قطر و آرژانتین اعلام شده است.
اما اگر بخواهیم بزرگترین کشورهای فعال در بخش صادرات خدمات را برشمریم باید مطالعه جداگانهای انجام دهیم. طبق گزارش سازمان تجارت جهانی در سال گذشته امریکا ۱۴.۱ درصد از کل ارزش صادرات خدمات را در دنیا به خود اختصاص داد و این جایگاه را به مدد وجود شرکتهای بزرگ فعال در دنیای تکنولوژی از قبیل گوگل و فیسبوک دارد.
بریتانیا دومین کشور بزرگ دنیا از نظر سهم صادرات خدمات است. این کشور در سال قبل ۶.۸ درصد از درآمد صادراتی خدمات را به خود اختصاص داده بود. کشورهای آلمان، فرانسه و چین به ترتیب با داشتن سهمی برابر با ۵.۵ درصد، ۴.۷ درصد و ۴.۶ درصد جایگاه سوم تا پنجم این فهرست را به خود اختصاص دادهاند و کشورهای هلند و ایرلند و هند و سنگاپور و ژاپن جایگاه ششم تا دهم را دارند.
نکته جالب این است که این ده کشور توانستهاند ۵۴.۲ درصد از کل ارزش صادرات خدمات دنیا را داشته باشند و به همین دلیل نقش بسیار مهمی در این بازار دارند.
تجارت در کشورهای کمتوسعهیافته
با وجود اینکه ارزش تجارت در دنیا در سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است ولی در کشورهای کمتوسعهیافته دنیا شاهد افزایش ارزش تجارت خدمات نسبت به سال ۲۰۱۸ و کاهش ارزش تجارت کالا بودیم. مطالعات انجامشده توسط سازمان تجارت جهانی نشان میدهد ارزش صادرات کالا از کشورهای کمتوسعه یافته دنیا نسبت به سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۲۳ درصد رشد کرده است و ارزش صادرات خدمات از این کشورها در فاصله سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ با نرخی بیش از ۳۰ درصد افزایش یافت.
در سال گذشته کشورهای کمتوسعهیافته دنیا ۱۸۱ میلیارد دلار از صادرات کالا درآمد کسب کردند که ۱۱ میلیارد دلار کمتر از سال ۲۰۱۸ بود. از طرف دیگر در سال گذشته بالغ بر ۴۳ میلیارد دلار خدمات از این کشورها صادر شده است که با افزایش ۳ میلیارد دلاری نسبت به سال قبل از آن همراه بود. اما بررسیهای انجام شده توسط سازمان تجارت جهانی حکایت از این دارد که طی پنج سال منتهی به سال ۲۰۱۹، ارزش تجارت کالاو خدمات در این کشورها رشد زیادی داشته است که خبر خوبی برای اقتصادهای کم توسعه یافته دنیا است.
آمار نشان میدهد ارزش تجارت کالا در کشورهای کم توسعه یافته در سال گذشته برابر با ۲۲۶ میلیارد دلار بود که نسبت به سال قبل از آن با کاهش ۲ درصدی همراه بوده است. ۱۸۱ میلیارد دلار از این مبلغ به صادرات کالا از این کشورها اختصاص داشت و مابقی به واردات کالا مربوط میشد. در حالی که ارزش تجارت خدمات در این کشورها بعد از تجربه رشد ۱۰ درصدی به مرز ۴۳ میلیارد دلار رسید.
اغلب کشورهای کم توسعه یافته در دسته کشورهایی قرار دارند که مواد اولیه و کالاهای اساسی را صادر میکنند. در سال قبل سهم صادرات نفت و کالاهای تولیدی به کل درآمد صادرات کالا در کشورهای کم توسعه یافته برابر با ۶۵ درصد بود و در بخش خدمات هم صنعت توریسم بیشترین سهم را در درآمدزایی این کشورها داشت.
تأثیر پاندمی روی تجارت دنیا
همهگیری کرونا در ابتدا دنیا را با شوک بزرگی روبهرو کرد. شوکی که ریشه در ناآگاهی در مورد شرایط پیش رو داشت ولی به تدریج اوضاع تغییر کرد و دنیا به زندگی در این وضعیت تازه خو کرد. سازمان تجارت جهانی پیشبینی کرده است در سال ۲۰۲۰ که سال پاندمی در تمامی دنیا نام دارد، حجم تجارت در دنیا بالغ بر ۹.۲ درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش داشته باشد ولی این روند در سال ۲۰۲۱ تغییر خواهد کرد. در سال آتی افزایش ۷.۲ درصدی حجم تجارت را در دنیا شاهد خواهیم بود که این رشد اندکی از باری که روی اقتصاد دنیا است خواهد کاست ولی نمیتواند تمام زیانهای تحمیلشده به تجارت و اقتصاد دنیا در سال ۲۰۲۰ و سال ۲۰۱۹ را جبران کند. پیشبینی تازهای که سازمان تجارت جهانی ارائه داده است با پیشبینی ارائهشده در فصل دوم سال ۲۰۲۰ تفاوتهایی دارد. در انتهای ژوئن این سازمان پیشبینی کرده بود حجم تجارت دنیا در سال جاری با نرخ ۱۲.۹ درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش خواهد یافت که نسبت به براورد کنونی بدبینانه‌تر است. از طرف دیگر این سازمان انتظار داشت در سال ۲۰۲۱ حجم تجارت در دنیا با نرخ بالغ بر ۲۱.۳ درصد رشد کند که با پیشبینی کنونی تفاوت زیادی دارد.
سازمان تجارت جهانی در این زمینه میگوید: «امسال سال سختی برای تجارت دنیا بود و ما با بحرانهای زیادی دست به گریبان بودیم. سناریوهای مختلفی برای تجارت دنیا در سال جاری و سال آتی وجود دارد که هر یک از آنها بسته به سطح پیشروی ویروس کرونا و نوع پاسخی است که دولت‌ها به این بحران میدهند. مطالعات ما نشان داده است کشورهای دنیا در سال جاری وضعیتی بهتر از پیشبینیهای قبلی داشتند. ما رکودی عمیقتر و شدیدتر را پیشبینی میکردیم ولی حجم بالای حمایتهای مالی دولت‌ها از مردم و کسب و کارها سبب شد تا شرایط بهتر از پیشبینیهای قبلی شود. از طرف دیگر سناریوی رشد اقتصادی وی‌شکل در ماههای اولیه پاندمی یک سناریوی مورد قبول بود و با استناد به همین سناریو، پیشبینی شده بود در سال ۲۰۲۱ حجم تجارت در دنیا رشد بالغ بر ۲۱ درصدی را داشته باشد. امروز میدانیم تأثیرات منفی اقتصادی ناشی از این بحران تا سالها روی اقتصاد دنیا باقی میماند و نمیتوان انتظار بازگشت به وضع قبل از پاندمی در سال ۲۰۲۱ را داشت. بنابراین در خوشبینانهترین حالت حجم تجارت در سال آتی با نرخ ۷.۲ درصد رشد خواهد کرد و رسیدن به وضعی که قبل از کرونا داشتیم شاید تا سال ۲۰۲۵ طول بکشد.»
تفاوت نوسان تجارت در دوره پاندمی با بحرانهای مالی قبل
در طی این ماهها بارها شرایط اقتصادی دنیا با بحرانهای مالی قبلی مقایسه شده است اما از نظر سازمان تجارت جهانی تأثیر این بحران روی تجارت دنیا در سال جاری متفاوت از تأثیر بحران مالی سال ۲۰۰۸ روی تجارت دنیا است. این سازمان در گزارش خود نوشت: «با وجود اینکه در دوران پاندمی، حجم تجارت در دنیا به اندازهای که در سالهای ۲۰۰۸-۲۰۰۹ و در جریان بحران مالی دنیا کاهش پیدا کرده بود، تنزل یافت ولی ساختار اقتصادی این دو دوره با هم تفاوت زیادی دارد و راههای برونرفت از بحرانهای تجاری در این دو دوره متفاوت است. بررسیها نشان داده است در جریان پاندمی نرخ انقباض اقتصادی دنیا بسیار شدیدتر از بحران مالی سال ۲۰۰۸ بود و تجارت به اندازه اقتصاد با بحران روبهرو نشد. انتظار میرود در سال جاری حجم تجارت کالا در دنیا با نرخی دو برابر نرخ انقباض اقتصادی دنیا کاهش پیدا کند در حالی که در جریان بحران مالی سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ میلادی حجم تجارت کالا در دنیا با نرخی شش برابر نرخ انقباض اقتصادی دنیا، کوچک شده بود. انتظار ما این است که ارزش تولید ناخالص داخلی دنیا در سال جاری ۴.۸ درصد کاهش یابد ولی در سال بعد ما رشد ۴.۹ درصدی آن را تجربه کنیم.»
سؤالی که در این جا مطرح می‌شود این است که دلیل تفاوت تأثیر این دو بحران روی حجم و ارزش تجارت در دنیا چیست؟ به نظر میرسد دلیل این تفاوت طبیعت متفاوت این دو بحران و سیاستهای اجرا شده توسط دولت‌ها در مواجهه با آن است. در جریان پاندمی کرونا دولت‌ها با کسب تجربه از بحران مالی سال ۲۰۰۸ دریافتند باید سریع وارد عمل شوند و حمایت از اقتصاد را در دستور کار خود قرار دهند. این مسئله باعث شد تا شدت کاهش نرخ رشد اقتصادی در دنیا کمتر از انتظارهای اولیه باشد. اما برای اینکه روند احیای اقتصادی در ماهها و سالهای آتی نیز ادامه داشته باشد، باید دو فاکتور مهم مد نظر دولت‌ها قرار بگیرد. اول اینکه سرمایهگذاری در بخشهای زیرساختی افزایش یابد و سیاستهای لازم برای جذب سرمایههای خارجی در کشورها تدوین شود و از طرف دیگر زمینه برای ایجاد اشتغال در کشورها ایجاد شود.
پایینترین نرخ کاهش تجارت در آسیا
مطالعات انجام شده توسط سازمان تجارت جهانی نشان میدهد در سال جاری حجم تجارت در قاره آسیا نسبت به دیگر مناطق دنیا با پایینترین نرخ کاهش داشت. طبق این برآورد در سال ۲۰۲۰حجم صادرات از قاره آسیا ۴.۵ درصد نسبت به سال قبل تنزل خواهد یافت در حالی که واردات به این کشورها کاهش ۴.۴ درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۹ تجربه میکند. در سال جاری حجم واردات به امریکای شمالی ۸.۷ درصد، به امریکای جنوبی و مرکزی ۱۳.۵ درصد، به اروپا ۱۰.۳ درصد و به دیگر مناطق دنیا ۱۶ درصد نسبت به سال قبل کمتر خواهد بود ولی نرخ کاهش حجم صادرات از امریکای شمالی به ۱۴.۷ درصد، از امریکای جنوبی و مرکزی به ۷.۷ درصد و از اروپا با ۱۱.۷ درصد میرسد.
در سال جاری ما کمترین نرخ انقباض اقتصادی را در قاره آسیا تجربه میکنیم و بالاترین نرخ انقباض به کشورهای واقع در امریکای جنوبی و مرکزی اختصاص دارد که برابر با ۷.۵ درصد است.
اما در سال ۲۰۲۱ وضعیت تغییر خواهد کرد. در سال بعد ما افزایش ۵.۹ درصدی نرخ رشد اقتصادی آسیا، افزایش ۵.۲ درصدی نرخ رشد اقتصادی اروپا و افزایش ۳.۹ درصدی نرخ رشد اقتصادی کشورهای امریکای شمالی را شاهد خواهیم بود. در این سال بالاترین نرخ رشد صادرات به امریکای شمالی و بالاترین نرخ رشد واردات به اروپا اختصاص خواهد داشت که به ترتیب برابر با ۱۰.۷ درصد و ۸.۷ درصد است.
در انتها باید در نظر داشت که تجارت در دنیا از سال ۲۰۲۱ به تدریج روند بازسازی خود را شروع میکند ولی این روند بسیار آهسته خواهد بود. کشورهای صنعتی که حمایت مالی زیادی از اقتصاد در دوران پاندمی کردهاند میتوانند سریعتر شاهد احیای تجارت باشند ولی اقتصادهای بحرانزده در کشورهای در حال توسعه زمان زیادی برای احیای تجارت نیاز دارند. یکی از چالشهای بسیار مهم برای اقتصاد دنیا در سالهای آتی نرخ بالای بدهی دولت‌ها است که هم اقتصاد و هم تجارت را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
