میرهادی سیدی مشاور امور بین‌الملل سازمان توسعه تجارت و مذاکره‌کننده موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اعلام کرد: از اردیبهشت امسال، تعرفه صادراتی ۸۷ درصد کالاهای ایرانی به پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا به صفر رسیده است که این موافقت‌نامه جامع‌ترین توافق تجاری ایران در تاریخ معاصر محسوب می‌شود و فرصتی بی‌سابقه برای گسترش صادرات کشور فراهم کرده است.
میرهادی سیدی امروز(شنبه، سوم آبان ) در همایش «تجارت با اوراسیا» با اشاره به اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: از بیست‌و‌پنجم اردیبهشت امسال، تعرفه‌های صادراتی ایران برای ارسال کالا به پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، شامل روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس، حذف شده است. این موافقت‌نامه یک فرصت بزرگ برای صادرکنندگان ایرانی ایجاد کرده تا با هزینه کمتر و دسترسی آسان‌تر وارد بازارهای اوراسیا شوند.
وی افزود: پیش از این، تنها حدود ۴ تا ۵ درصد از صادرات ایران از منافع توافق‌های تجاری بهره‌مند می‌شد، در حالی که میانگین جهانی حدود ۵۰ درصد است. اما با اجرای این موافقت‌نامه، ایران برای نخستین بار وارد مرحله‌ای از تجارت آزاد واقعی شده است که در آن تعرفه‌ها به‌صورت کامل حذف شده‌اند.
ایران برای نخستین بار وارد مرحله واقعی تجارت آزاد شد
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اشاره به اهمیت این توافق در مقایسه با سایر توافق‌های پیشین گفت: در توافق‌های قبلی ایران، تعرفه‌ها تنها در برخی اقلام جزئی کاهش پیدا می‌کرد و هیچ کالایی به‌طور کامل از تعرفه معاف نمی‌شد. اما در این موافقت‌نامه، ۸۷ درصد از ردیف‌های تعرفه‌ای با کشورهای عضو به‌صورت کامل صفر شده است. در واقع، این توافق مشابه امضای پنج موافقت‌نامه تجارت آزاد به‌صورت هم‌زمان است، زیرا اتحادیه اوراسیا متشکل از پنج کشور است که هر یک سطح متفاوتی از توسعه و نیازهای تجاری دارند.
سیدی یکی از ویژگی‌های مهم این موافقت‌نامه، حذف موانع غیرتعرفه‌ای و ایجاد ثبات در روابط تجاری میان ایران و اعضای اتحادیه اوراسیاست.
وی اظهار کرد: کشورهای عضو دیگر نمی‌توانند به‌صورت یک‌جانبه واردات از ایران را ممنوع کنند یا محدودیت‌های جدید اعمال کنند. این موضوع موجب ثبات در تجارت و پیش‌بینی‌پذیری بیشتر برای فعالان اقتصادی خواهد شد.
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی ادامه داد: اتحادیه اقتصادی اوراسیا سالانه بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار واردات دارد و ایران می‌تواند سهم قابل‌توجهی از این بازار را در حوزه‌هایی مانند لوازم خانگی، محصولات غذایی، مصالح ساختمانی و مواد پتروشیمی به خود اختصاص دهد.
سیدی با اشاره به ضرورت آشنایی فعالان اقتصادی با مفاد و سازوکار اجرایی موافقت‌نامه گفت: تجار و تولیدکنندگان ایرانی باید با مفاد توافق‌نامه و الزامات آن آشنا شوند تا بتوانند از این فرصت تاریخی برای توسعه صادرات خود بهره ببرند. این توافق در واقع پلی استراتژیک برای پیوند صنعت ایران با زنجیره تأمین جهانی و بازارهای منطقه‌ای محسوب می‌شود.
موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران و اوراسیا؛ از مذاکرات طولانی تا اجرای تاریخی در اردیبهشت ۱۴۰۴
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به روند مذاکرات و جزئیات اجرایی این موافقت‌نامه اظهار : ایران پس از حدود هشت سال مذاکره با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ابتدا در سال ۱۳۹۸ وارد یک موافقت‌نامه ترجیحی شد. در آن مقطع، ایران برای حدود ۵۰۰ قلم کالا امتیاز ترجیحی اعطا کرد و در مقابل، اتحادیه اوراسیا نیز حدود ۱۳۰ قلم کالای ایرانی را مشمول کاهش یا حذف تعرفه کرد. البته در آن توافق، هنوز حذف کامل تعرفه‌ها در دستور کار نبود و صرفاً تخفیف تعرفه‌ای اعمال می‌شد.
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی افزود: این موافقت‌نامه موقت از پنجم آبان ۱۳۹۸ تا اردیبهشت ۱۴۰۴ اجرا شد و نتایج آن بسیار مثبت بود. در این مدت، صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه از حدود ۶۰۰ میلیون دلار به بیش از ۲ میلیارد دلار افزایش یافت؛ رشدی بیش از سه برابر که نشان داد توافق‌های تعرفه‌ای می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر توسعه تجارت داشته باشد. واردات نیز در همین دوره تقریباً دو برابر شد.
سیدی بیان کرد: پس از موفقیت موافقت‌نامه ترجیحی، ایران از سال ۱۳۹۹ مذاکرات برای امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد را آغاز کرد. این مذاکرات حدود سه سال طول کشید و نهایتاً در چهارم دی‌ماه ۱۴۰۲ به امضا رسید. پس از تصویب در پارلمان شش کشور (پنج عضو اوراسیا و ایران)، از ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ رسماً اجرایی شد.
وی ادامه داد: بر اساس این موافقت‌نامه، بیش از ۸۰ درصد کالاهای تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا مشمول تعرفه صفر شده‌اند. فقط حدود ۷۰۰ قلم کالا در فهرست منفی قرار دارند که تعرفه آنها حذف نشده است. این فهرست در متن توافق آمده و تمامی کالاهای خارج از آن به‌طور خودکار با تعرفه صفر مبادله می‌شوند.
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی تاکید کرد: برخی کالاهای کشاورزی در قالب سهمیه‌های تعرفه‌ای تعریف شده‌اند؛ به این معنا که واردات یا صادرات تا میزان معینی با تعرفه صفر انجام می‌شود و مازاد بر آن با نرخ معمول تعرفه محاسبه خواهد شد. برای مثال، صادرات سیب‌زمینی از ایران به اتحادیه اوراسیا تا سقف ۲۰ هزار تن بدون تعرفه انجام می‌شود، اما بیش از آن مشمول نرخ تعرفه عادی خواهد بود.
سیدی افزود: این موافقت‌نامه تنها یک توافق تعرفه‌ای نیست؛ بلکه دارای سازوکار نظارتی و کمیته مشترک میان ایران و پنج کشور عضو اتحادیه است. وزرای تجارت و صنعت دو طرف مسئول نظارت بر اجرای این توافق هستند و در صورت بروز اختلاف یا کندی در اجرا، موضوع در کمیته مشترک مطرح و حل‌وفصل می‌شود. آخرین نشست این کمیته حدود یک ماه پیش در مسکو با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران برگزار شد.
وی تصریح کرد: شرکت‌ها و فعالان اقتصادی که به‌صورت حرفه‌ای با بازار اوراسیا کار می‌کنند، باید مفاد این موافقت‌نامه را به‌خوبی مطالعه و درک کنند. این سند ۲۴۰ صفحه‌ای در ۱۱ فصل تنظیم شده و دربرگیرنده تعهدات و حقوق طرفین است. آشنایی با جزئیات این متن به فعالان اقتصادی کمک می‌کند تا از فرصت‌های جدید به بهترین شکل استفاده کرده و در صورت بروز مشکل، از طریق سازوکارهای رسمی، موضوع را پیگیری و حل کنند.
شرط صدور گواهی مبدا و نقش ارزش افزوده ایرانی در بهره‌مندی از تعرفه صفر
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در توضیح مراحل عملیاتی بهره‌مندی از موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران و اوراسیا گفت: صادرکنندگان باید هنگام ثبت اطلاعات در سامانه اتاق بازرگانی، گواهی مبدا را بر اساس میزان ارزش افزوده کالای ایرانی تکمیل کنند. بر اساس ضوابط توافق، حداقل ۵۰ درصد ارزش کالای صادراتی باید در داخل ایران ایجاد شده باشد تا گواهی مبدا صادر شود. اگر سهم نهاده‌های خارجی در تولید بیشتر از ۵۰ درصد باشد، کالا مشمول تعرفه صفر نخواهد شد و نمی‌تواند از مزایای موافقت‌نامه استفاده کند.
وی افزود: به‌عنوان مثال، اگر نهاده‌های وارداتی شما کمتر از ۵۰۰ دلار باشد و بیش از نیمی از ارزش کالا در ایران تولید شده باشد، گواهی مبدا صادر می‌شود و شما از پرداخت حقوق ورودی در مقصد معاف خواهید بود. اما اگر سهم مواد اولیه خارجی بیشتر باشد، گواهی مبدا صادر نمی‌شود و باید تعرفه گمرکی پرداخت شود.
پتانسیل ۲۰ میلیارد دلاری صادرات ایران به اوراسیا و فرصت‌های همکاری در بازار منطقه‌ای
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی به ظرفیت‌های صادراتی ایران در بازار کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا اشاره کرد و گفت: مطالعه‌ای در اتاق بازرگانی ایران انجام شده که اقلام دارای پتانسیل صادراتی ایران به پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا را مشخص کرده است. این مطالعه نشان می‌دهد که فقط در بازار روسیه، حدود ۳۴۸۷ قلم کالا وجود دارد که ایران توان تولید و تأمین آن را دارد. ارزش این ظرفیت بالقوه حدود ۱۲ میلیارد دلار برآورد شده است.
سیدی افزود: برای سایر کشورهای عضو نیز این ظرفیت‌ها محاسبه شده است؛ حدود ۶ میلیارد دلار برای قزاقستان، ۱.۶ میلیارد دلار برای ارمنستان و حدود ۲ میلیارد دلار برای قرقیزستان. این داده‌ها به فعالان اقتصادی کمک می‌کند تا با شناخت دقیق‌تر از نیاز بازار، برای صادرات هدفمند برنامه‌ریزی کنند. لینک دانلود این گزارش از طریق اتاق بازرگانی در دسترس است.
وی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر، رایزنان بازرگانی ایران در کشورهای روسیه، قزاقستان، بلاروس و ارمنستان فعال هستند و مراکز تجاری ایران در این کشورها مستقر شده‌اند. این مراکز خدماتی مانند بررسی بازار، مشاوره تجاری، هماهنگی نمایشگاه‌ها و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری را ارائه می‌دهند. حتی در مواردی، بررسی‌های میدانی بازار را بدون نیاز به سفر مستقیم تجار ایرانی انجام می‌دهند.
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی ادامه داد: علاوه بر آن، خانه نوآوری و فناوری ایران در روسیه که با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تأسیس شده، اکنون به‌صورت مستقل فعالیت دارد و خدماتی همچون تحقیقات بازار، بازاریابی میدانی، اخذ مجوزها و حتی اجاره دفتر یا میز کار برای شرکت‌های ایرانی را ارائه می‌کند. همچنین مرکز تجاری تعاون در مسکو نیز از سوی اتاق تعاون ایران راه‌اندازی شده و خدمات مشابهی ارائه می‌دهد.
توافق اوراسیا، پلی برای سرمایه‌گذاری مشترک و توسعه برندهای صادراتی ایرانی
سیدی در بخش پایانی سخنان خود اظهار کرد:موافقت‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا فقط در حوزه تعرفه خلاصه نمی‌شود. این توافق به کاهش موانع غیرتعرفه‌ای، انضباط در روابط تجاری و ایجاد فضای باثبات اقتصادی میان ایران و کشورهای عضو کمک می‌کند. نتیجه طبیعی آن، افزایش سرمایه‌گذاری‌های مشترک، انتقال فناوری و شکل‌گیری تولید مشترک است.»
وی تأکید کرد: صادرکنندگان ایرانی باید با دید بلندمدت به این بازار نگاه کنند و حتی به تشکیل تشکل‌های صادراتی یا کنسرسیوم‌های تخصصی بیندیشند. برای مثال، تولیدکنندگان یک حوزه مانند لوازم خانگی می‌توانند با همکاری هم، برندی مشترک برای بازار اوراسیا ایجاد کنند و خدمات پس از فروش یکپارچه‌ای ارائه دهند. این مدل همکاری، قدرت چانه‌زنی و حضور پایدار در بازار را افزایش می‌دهد.
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی گفت: موافقت‌نامه ایران و اتحادیه اوراسیا فرصتی است تا نه‌تنها صادرات کشور افزایش یابد، بلکه واردات مورد نیاز نیز از مسیر مطمئن‌تری تأمین شود. با اجرای دقیق این توافق، می‌توان انتظار داشت تراز تجاری ایران متعادل‌تر شده و همکاری های اقتصادی در سطح منطقه‌ای گسترش یابد.
