بازار لوازم خانگی در عین حال که مدعی بومی‌سازی است، اما وابستگی‌هایی به خارج هم دارد. فعالان بازار مدعی‌اند که گاهی اوقات تا ۲۸۰ روز در صف تخصیص ایستاده‌اند. از سوی دیگر، فقدان نقدینگی و رکود بازار هم باعث زیان فعالان لوازم خانگی شده است. کمبود کالا‌های داخلی هم به سرعت توسط کالا‌های قاچاق پر می‌شود، اما این کالا‌ها هیچ ضامنی با خود به دنبال ندارند.
خرید لوازم خانگی به یک چالش تبدیل شده است. قیمت بالا و عدم اطمینان از کیفیت، منجر به آشفتگی شهروندان در بازار‌های مربوطه شده است. از سوی دیگر، کالا‌های قاچاق هم در بازار در ابعاد وسیع دیده می‌شوند. تولیدکنندگان نیز وضعیت بهتری ندارند. تولید دچار مشکل ارزی و رکود بازار شده و همین امر زنگ خطر تعطیلی کارخانه‌ها را به صدا درآورده است.
نسرین اوجاقی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، در این زمینه به سوالات خبرنگاران پاسخ داده است.
— چند درصد از مواد اولیه و تجهیزات لوازم خانگی در ایران بومی سازی شده است؟
به‌صورت کلی نمی‌توان گفت چند درصد از لوازم خانگی ما ایرانی است. برخی از محصولات ما صد درصد تولید داخل است، اگرچه ممکن است در این صد درصد هم ۲ درصد آن تجهیزات وارداتی باشد. کولر آبی و اجاق گاز‌ها عموماً نزدیک به صد درصد تولید داخل هستند. اگرچه تلویزیون‌ها نهایتاً ۴۰ درصد ایرانی هستند. بین ۴۰ تا ۱۰۰ درصد لوازم خانگی ما عمق تولید داخلی دارند. فولاد مبارکه هم ورق بسیاری از لوازم خانگی را تأمین می‌کند، اما ورق استیل عموماً از خارج تهیه می‌شود. شاید توان تولید ورق استیل هم وجود داشته باشد، اما آنقدر قیمت تمام‌شده بالایی دارد که احتمالاً بازار فروش آن باعث شده روی آن سرمایه‌گذاری نکنند.
— با وجود این حجم از تولید لوازم خانگی، چرا ورق استیل توسط فولادی‌های ایران ساخته نمی‌شود؟
قاعدتاً بیشتر ورق استیل از چین وارد می‌شود. ورق استیل در لوازم خانگی، انرژی‌بر کوچک و اجاق گاز‌های کمددار و حتی قاشق و چنگال مصرف دارد. قیمت ورق وارداتی هم حتماً سود بیشتری دارد که در داخل سراغ آن نمی‌روند. در فناوری‌های جدید لوازم خانگی هم وابسته به خارج هستیم. موتور‌های یخچال هم جز موارد وارداتی است.
— موانع مسیر واردات تجهیزات اولیه و ورق استیل چیست؟
ما در صنعت لوازم خانگی برای دریافت ارزی که منجر به تولید قطعات اولیه می‌شود، گاهی ۲۸۰ روز در صف تخصیص بود‌ه‌ایم. وضعیت ما در حوزه ارزی بسیار بد است. به گفته معاون صنایع عمومی وزارت صمت، حدود ۶۰ درصد کاهش تخصیص ارز نسبت به ۶ ماهه مشابه داشته‌ایم. تولید لوازم خانگی نیز بر همین اساس به شدت کاهش یافته است. ما بار‌ها به بانک مرکزی گفته‌ایم اگر ارز ندهید، آخر سال با کمبود لوازم خانگی مواجه می‌شویم. ما تولیدکننده کالایی هستیم که مردم به‌صورت مستقیم با آن سر و کار دارند و مردم اگر محصول داخلی را نبینند، حتماً از کالای قاچاق استفاده می‌کنند.
— چند درصد بازار لوازم خانگی ما را قاچاق تشکیل می‌دهد؟
۳۰ درصد مصرف لوازم خانگی کشور ما قاچاق است. در بازار‌های مختلف تهران می‌بینید که کالای قاچاق در ابعاد وسیع وجود دارد.
— با این حساب، چگونه به کالای قاچاق اعتماد می‌شود؟ آیا کالای ایرانی واقعاً فاصله کیفی بسیاری با کالا‌های قاچاق دارد؟
مردم چگونه به کالای قاچاق اطمینان می‌کنند و فکر می‌کنند که همان برند را خریده‌اند؟ این کالا‌ها هیچ کد تأیید و گارانتی ندارد و سرمایه‌های مردم دچار هدررفت می‌شود. من گاهی اوقات می‌بینم که کالا‌های ایرانی در کردستان با برند خارجی دوباره وارد بازار می‌شود. برخی از مردم صرفاً نام برند را دوست دارند و برخی از سوداگران نیز از این میل مردم سوءاستفاده می‌کنند. از نظر کیفیت، من ضعف آنچنانی در کالای ایرانی نمی‌بینم. من از محصول ایرانی استفاده می‌کنم و واقعاً کیفیت خوبی دارد. اگرچه برند‌های خارجی هم با یکدیگر تفاوت کیفی دارند. از نظر پلتفرم‌های داخلی هم امتیاز‌های ۵ برای کالای ایرانی دیده می‌شود. تمام مردم هم از محصول ایرانی گریزان نیستند، هرچند ممکن است کیفیت برخی محصولات ایرانی هم بی‌کیفیت باشد.
— در روند پیش رو تا پایان سال، نوسان قیمتی بازار لوازم خانگی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من نمی‌توانم پیش‌بینی درستی از وضعیت پیش رو داشته باشم، اما می‌فهمم که تمام بخش‌های مختلف لوازم خانگی با تغییر قیمت‌ها دچار نوسان می‌شوند. هرچقدر سازندگان و تولیدکنندگان بخواهند قیمت را ثابت نگه دارند، ممکن است منجر به تعدیل نیرو و تعطیلی شود. خیلی از برند‌ها مجبور به افزایش قیمت از اول سال شده‌اند. قیمت گذاری دستوری هم در لوازم خانگی وجود ندارد، هرچند بازار لوازم خانگی سعی کرده سود خود را زیاد نکند.
— مهم‌ترین بحران‌های بازار لوازم خانگی در یک سال اخیر را در چه مواردی دسته‌بندی می‌کنید؟
اولین و مهم‌ترین بحران بازار لوازم خانگی، فقدان نقدینگی است. دوره چرخه مالی در لوازم خانگی آنقدر طولانی شده که فقدان نقدینگی دیر یا زود گریبان تمام تولیدکنندگان را می‌گیرد. مشکل ارز با بانک مرکزی و رکود در بازار هم بخش مهمی از مشکلات ما است. برای صادرات هم مشکلات جدی داریم. ما نزدیک ۴۰۰ میلیون دلار صادرات داشتیم که امسال قرار است به ۸۰۰ میلیون دلار برسد. ایران رقیب جدی ترکیه در صادرات است و برخی از برند‌های ایرانی در آفریقا شعبه تولید دارند.
