رشد منفی در بخش‌های صنعت و خدمات به دلیل ناترازی انرژی و هدررفت منابع، ایران را با چالش‌های اقتصادی جدی روبه‌رو کرده است.
به گزارش اهام ایران، بنا بر اعلام آمار بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی کشور در بهار امسال نسبت به بهار سال قبل با نفت رشد ۳.۲ درصدی و بدون نفت رشد ۲.۵ درصدی را تجربه کرده است. طبق محاسبات مرکز پژوهش‌ها، رشد اقتصادی کشور در تیر و مرداد امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل، به ترتیب ۴.۱ درصد و ۳.۲ درصد بوده است و رشد اقتصادی بدون نفت نیز به ترتیب ۶ درصد و ۲ درصد برآورد می‌شود. تفاوت این آمار ناشی از تفاوت زمانی و شاخص‌های مورد استفاده در محاسبات این دو نهاد است. آن‌چه در این گزارش توجه را جلب می‌کند، رشد منفی ارزش افزوده در بخش‌هایی مانند صنایع، معادن و خدمات است.
رشد منفی ارزش افزوده گروه صنایع و معادن
ارزش افزوده بخش‌های مختلف نشان‌دهنده وضعیت تولید و فعالیت اقتصادی کشور است. ارزش افزوده بخش صنایع و معادن در تیر و مرداد ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل به ترتیب رشد ۱.۲ درصد و منفی ۱.۶ درصدی داشته است. این رشد منفی نشان‌دهنده کاهش تولید یا فعالیت‌های اقتصادی در این بخش است. دلایل این کاهش معمولاً شامل کاهش تقاضا برای محصولات صنعتی و معدنی، مشکلات تأمین مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سرمایه‌گذاری است. این عوامل بر وضعیت بخش صنایع و معادن تاثیر منفی گذاشته و با ادامه این روند، ریسک افزایش بیکاری در این حوزه افزایش خواهد یافت. بر اساس آمار، بخش صنایع و معادن ۳۰ درصد از اشتغال کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد.
صنایع ساختمانی؛ نمونه‌ای از روند نزولی
با کاهش فعالیت‌های ساختمانی، تقاضا برای مواد اولیه همچون فولاد، سیمان، میلگرد و آهن‌آلات کاهش یافته است و این روند منفی بر بخش‌های مختلف وابسته به صنعت ساختمان تاثیر گذاشته است. صادرات محصولات صنعتی و معدنی در بازارهای بین‌المللی، نسبت به بازار داخلی وضعیت بهتری دارند؛ امسال صادرات محصولات فولادی ۴ میلیارد دلار، مس ۱.۲۲ میلیارد دلار و آلومینیوم ۷۳۹ میلیون دلار بوده است. با این حال، صنایع وابسته به بازار داخلی مانند مصالح ساختمانی با کاهش تقاضا در داخل کشور روبه‌رو هستند و این امر موجب کاهش ارزش افزوده این صنایع شده است.
بخش خدمات نیز دچار رشد منفی شده است
ارزش افزوده گروه خدمات نیز در تیر ماه ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد منفی ۱ درصدی داشته است، در حالی که در مرداد ماه، این رشد به ۲.۳ درصد رسیده است. رشد منفی در بخش خدمات ناشی از کاهش رشد در بخش‌هایی همچون عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، سلامت و درمان، حمل‌ونقل و انبارداری و فعالیت‌های مالی و بیمه بوده است. بخش خدمات یکی از اصلی‌ترین منابع اشتغال در کشور است و کاهش ارزش افزوده در این بخش، تاثیر مستقیمی بر رفاه عمومی و وضعیت معیشتی جامعه دارد.
ضعف مدیریت در بخش حمل‌ونقل
یکی از بخش‌های مهم خدماتی که رشد منفی را تجربه کرده است، صنعت حمل‌ونقل است. این بخش طی سال‌های اخیر با چالش‌هایی مانند فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل هوایی، زمینی و دریایی، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تاثیر تحریم‌ها بر واردات قطعات و فناوری‌های جدید روبه‌رو بوده است. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود می‌تواند نقشی مهم در ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا ایفا کند، اما ضعف مدیریت و عدم سرمایه‌گذاری مناسب باعث از دست رفتن این فرصت‌ها شده است. برای نمونه، قرارداد ۳۷۰ میلیون دلاری ایران و هند برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است.
ناترازی انرژی؛ چالشی جدی برای آینده
یکی از مشکلات اصلی بخش حمل‌ونقل و صنایع در ایران، ناترازی انرژی است. نبود مدیریت واحد و ناکارآمدی در بهره‌وری مصرف انرژی باعث افزایش هدررفت منابع شده است. در حالی که راندمان نیروگاه‌های کشور در حدود ۳۵ درصد است، کشورهای پیشرفته با فناوری‌های جدید توانسته‌اند راندمان نیروگاه‌های خود را به بالای ۵۴ درصد برسانند. اگر این روند در بخش انرژی بهبود نیابد، کشور به ناچار واردکننده انرژی خواهد شد یا بخش‌های بزرگی از صنعت دچار رکود خواهند شد.
منبع، صنعت
