بازار لوازم خانگی با کاهش ۱۰ درصدی تولید و مشکلات عرضه و تقاضا، این روزها در بحران جدی قرار گرفته است.
به گزارش انجمن ملی صنایع لوازم خانگی ایران به نقل از تسنیم، لوازم خانگی یکی از صنایع پیشران و راهبردی کشور به شمار می‌رود. این صنعت علاوه بر نقش پررنگ در تأمین نیازهای اساسی خانوارها، سهم قابل توجهی در اشتغال‌زایی و گردش مالی کشور دارد. طی سال‌های اخیر، تولیدکنندگان لوازم خانگی داخلی توانسته‌اند با عمق بخشی تولید، بخشی از بازار کشور را از آن خود کنند و در برخی حوزه‌ها حتی جایگزین برندهای خارجی شوند. با این حال، شرایط کلان اقتصادی و سیاسی کشور باعث شده این صنعت در حال حاضر با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم کند و رکود دامن گیر این صنعت استراتژیک شده است.
رکود موجود در بازار لوازم خانگی را می‌توان حاصل همزمان دو عامل اساسی دانست: “کاهش تقاضا از سوی مصرف‌کنندگان و کاهش عرضه از سوی تولیدکنندگان” . از یک طرف، مردم به دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمایل کمتری به خرید لوازم خانگی نشان می‌دهند و از طرف دیگر، تولیدکنندگان نیز با موانع جدی در تأمین مواد اولیه، سرمایه در گردش و انرژی روبه‌رو هستند.
این شرایط موجب شده صنعت لوازم خانگی که زمانی به عنوان یکی از صنایع پیشران در کشور مطرح بود، در موقعیتی دشوار قرار گیرد و حتی آمارهای رسمی نیز نشان‌دهنده افت محسوس تولید هستند. بررسی دقیق این وضعیت و ریشه‌یابی عوامل رکود می‌تواند تصویر روشنی از مسیر پیش روی این صنعت ارائه دهد.
عوامل موثر بر کاهش تقاضا در بازار لوازم خانگی
*تأثیر ایام محرم و صفر بر کاهش تقاضا
بازار لوازم خانگی همانند بسیاری از بخش‌های اقتصادی کشور تحت تأثیر مناسبت‌های فرهنگی و مذهبی قرار می‌گیرد. در ایام محرم و صفر، به دلیل فضای عمومی جامعه و کاهش برگزاری مراسم شادی و عقد و عروسی، خرید کالاهای بادوام به‌ویژه لوازم خانگی کاهش محسوسی پیدا می‌کند. خانواده‌ها تمایل کمتری به انجام خریدهای بزرگ دارند و بسیاری از فروشندگان نیز در این ایام با افت جدی مشتریان مواجه می‌شوند. همین مسئله باعث شده سطح تقاضا در ماه‌های اخیر به شکل قابل توجهی کاهش یابد.
*تبعات جنگ و کاهش قدرت خرید
جنگ ۱۲ روزه اخیر نیز بر کاهش تقاضا اثر مستقیم داشته است. در شرایط جنگی، هم نااطمینانی اقتصادی در جامعه افزایش می‌یابد و هم فشار تورمی بیشتر می‌شود، مردم در چنین فضایی به جای خرید کالاهای غیرضروری، منابع مالی خود را به سمت خرید کالاهای اساسی و پس انداز دارای خود هدایت می‌کنند. لوازم خانگی معمولاً از اولین بخش هایی است که تحت تأثیر شرایط پراسترس و بحرانی جنگی دچار افت تقاضا می‌شود. کاهش قدرت خرید و نگرانی نسبت به آینده اقتصادی کشور، عملاً بازار مصرف لوازم خانگی را کوچک‌تر کرده است.
عوامل موثر بر کاهش عرضه در صنعت لوازم خانگی
*کاهش تخصیص ارز توسط بانک مرکزی
کاهش عرضه نیز از دیگر دلایل رکود در صنعت لوازم خانگی شناخته می شود، یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش عرضه در این صنعت، کاهش تخصیص ارز توسط بانک مرکزی است. در شرایط جنگ، اولویت سیاست‌گذاران به سمت تأمین کالاهای اساسی و مواد غذایی تغییر کرده و در نتیجه سهم صنعت لوازم خانگی از منابع ارزی کاهش یافته است. این سیاست عملاً موجب کاهش واردات مواد اولیه و قطعات مورد نیاز تولیدکنندگان لوازم خانگی شده و ظرفیت تولید آنها را محدود کرده است.
*سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی
عامل دیگر رکود در عرضه، سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی است. ، بانک مرکزی به بهانه کنترل تورم عملاً تخصیص منابع برای سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی را کاهش داده است. صنایع مختلف از جمله صنعت لوازم خانگی به شدت از این سیاست آسیب دیده‌اند. کاهش سرمایه در گردش به معنای کاهش توان خرید مواد اولیه، محدود شدن نقدینگی برای تولید و در نهایت افت تولید و عرضه در بازار است.
*قطعی برق و تأثیر آن بر تولید / صنعت ، قربانی اول قطعی برق
مسئله دیگری که به شکل مستقیم عرضه لوازم خانگی را مختل کرده، قطعی مکرر برق در ماه‌های اخیر است. کارخانجات تولید لوازم خانگی برای فرآیندهای تولیدی خود به انرژی برق وابسته‌اند و هرگونه اختلال در تأمین برق، به کاهش ساعات کاری و افت بهره‌وری منجر می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از خطوط تولید به دلیل قطعی‌های چند ساعته برق عملاً نیمی از ظرفیت خود را از دست داده‌اند. این موضوع در کنار مشکلات ارزی و مالی، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرده است.
بحران ناترازی انرژی در کشور نیز هر ساله عمیق‌تر می‌شود؛ قطعی گاز در زمستان و خاموشی‌های گسترده در تابستان حالا دیگر به یک «رویداد ثابت» در تقویم صنعتی ایران تبدیل شده است. در حالی که دولت برای مدیریت قطع برق بخش خانگی و تجاری تلاش می‌کند، بخش صنعت همچنان در صدر فهرست قربانیان این خاموشی‌ها قرار دارد.
بر اساس شاخص شدت تکانه اقتصادی، خسارت ناشی از قطع برق در بخش صنعت ۳۶۹۷ برابر بیشتر از بخش فعالیت‌های اداری و خدمات پشتیبانی، ۱۸۴۷ برابر فعالیت های آبرسانی و مدیریت پسماند و فاضلاب و همچنین چندین برابر سایر بخش ها است است. این اعداد نشان می‌دهد که کوچک‌ترین وقفه در تأمین برق صنایع، ضربه‌ای فلج‌کننده به کل اقتصاد کشور وارد می‌کند.
این آمار به روشنی می‌گوید که صنعت، نه‌تنها پیشران رشد اقتصادی، اشتغال و رفاه اجتماعی است، بلکه قطع برق آن، موجی از رکود و زیان را به تمام بخش‌های کشور منتقل می‌کند. با این حال، سیاست‌های فعلی همچنان صنعت را در اولویت نخست قطع برق قرار می‌دهد؛ تصمیمی که به باور کارشناسان باید معکوس شود.
افت ۱۰درصدی تولید لوازم خانگی، زنگ خطری برای صنعت پیشران کشور
بر اساس آمار موجود، تولید صنعت لوازم خانگی در سه ماهه اول سال ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۱۰ درصد کاهش نشان می‌دهد. این کاهش کلان به‌طور یکنواخت در تمام زیرشاخه‌های صنعت مشاهده نمی‌شود و شدت افت تولید در برخی گروه‌ها بیشتر بوده است. این امر زنگ خطری جدی برای صنعتی است که یکی از پیشران‌های اشتغال و تولید ملی محسوب می‌شود.
دست‌های بسته تولیدکنندگان در برابر بحران
بررسی روندها و داده‌های موجود نشان می‌دهد که رکود حاکم بر صنعت لوازم خانگی نه حاصل یک عامل مقطعی یا کوتاه‌مدت، بلکه برآیند همزمان مجموعه‌ای از متغیرهای اقتصادی، سیاسی و ساختاری و خارج از کنترل تولیدکنندگان بوده است. در واقع تولیدکنندگان این صنعت در میانه یک میدان پرچالش قرار گرفته‌اند که در آن تصمیمات کلان اقتصادی و شرایط سیاسی ـ اجتماعی، امکان برنامه‌ریزی پایدار و سرمایه‌گذاری بلندمدت را از آنان سلب کرده است.
این شرایط به خوبی نشان می‌دهد که صنعت لوازم خانگی بیش از هر زمان دیگری نیازمند یک استراتژی پایدار و چندبعدی در سطح کلان اقتصادی است. سیاست‌های مقطعی و واکنشی دولت و بانک مرکزی، نه‌تنها توان مقابله با بحران‌های موجود را ندارد، بلکه می‌تواند رکود موجود را تعمیق کرده و سرمایه‌گذاران داخلی را از ورود به این حوزه دلسرد کند. اگرچه بخشی از عوامل مؤثر بر رکود مانند مناسبت‌های اجتماعی یا شرایط جنگی خارج از کنترل سیاست‌گذار داخلی است، اما تجربه نشان داده که با اصلاحات نهادی و سیاستی می‌توان اثر این عوامل را به حداقل رساند.
