وضعیت ایران در موافقتنامه‌های تجاری دو و چندجانبه

ایران در حال حاضر دارای ۲ موافقتنامه تجارت ترجیحی چندجانبه و ۶ موافقتنامه دوجانبه با کشورهای مختلف است و موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و اندونزی پس از ۸ سال توقف به مرحله اجرایی رسیده و مذاکرات برای تجارت آزاد با اوراسیا در حال پیگیری است. در مجموع، تنها حدود ۵ درصد از تجارت خارجی ایران تحت پوشش این موافقتنامه‌ها قرار دارد که که این آمار برای سایر کشورها به طور میانگین ۵۰ درصد است. لذا ضروری است در انعقاد و پیگیری اجرایی‌شدن موافقتنامه‌های تجاری دو و چندجانبه با کشورهای هدف تسریع شود.

به گزارش اهام ایران، طبق آخرین وضعیت موافقتنامه‌های تجارت آزاد و ترجیحی در حال اجرا که همه ساله در کتاب مقررات صادرات و واردات کشور منتشر می‌شود، در حال حاضر ایران ۲ موافقتنامه تجارت ترجیحی چندجانبه با گروه دی هشت و اتحادیه اوراسیا، ۶ موافقتنامه تجارت ترجیحی دوجانبه با کشورهای ترکیه، پاکستان، افغانستان، بوسنی و هرزگوین، تونس و کوبا و ۱ موافقتنامه تجارت آزاد با کشور سوریه دارد.

گفتنی است موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و اندونزی نیز پس از ۸ سال توقف مذاکرات، سال جاری به مرحله عملیاتی رسید و موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اوراسیا در حال حاضر به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.

موافقتنامه تجارت ترجیحی چندجانبه با کشورهای D8
گروه هشت کشور اسلامی در حال توسعه با نام اختصاری گروه دی ۸، گروهی اقتصادی متشکل از هشت کشور در حال توسعه اسلامی، شامل ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه است. موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با گروه دی هشت در سال ۱۳۹۱ تصویب شد.

ایران و اوراسیا در آستانه ورود به تجارت آزاد منطقه‌ای
موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا (شامل کشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، ارمنستان و قرقیزستان) به صورت موقت در سال ۱۳۹۸ به تصویب رسید که در سال ۱۴۰۲ نیز تمدید شد. در حال حاضر نیز با امضای موافقتنامه نهایی در خرداد ماه سال جاری، تصویب موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اوراسیا در حال پیگیری است.
موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با ترکیه
ترکیه یکی از کشورهای همسایه ایران است که موافقتنامه تجارت ترجیحی با آن در سال ۱۳۹۱ تصویب شد. این کشور سال‌های اخیر به عنوان یکی از شرکای تجاری مهم کشور شناخته می‌شود.

موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با پاکستان
کشور پاکستان با مرز مشترک ۹۰۰ کیلومتری با ایران و همچنین بازار ۲۵۰ ملیون نفری، همواره به عنوان یکی از مقصدهای بالقوه صادرات کالا و خدمات ایران شناخته می‌شود. از همین رو موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با این کشور از سال ۱۳۸۵ تصویب شد و در حال حاضر نیز مذاکرات تجارت آزاد بین دو کشور در حال پیگیری است.

تخفیف تجاری بین ایران و افغانستان
کشور افغانستان همواره یکی از مقاصد اصلی صادرات کالاهای ایرانی بوده است. از سوی دیگر طی سال‌های گذشته با مصوبه هیأت وزیران، تخفیف تجاری بین دو کشور اجرایی شد و در حال حاضر تجارت بخش محدودی از کالاهای بین دو کشور با تعرفه پایین‌تر صورت می‌پذیرد.

تجارت ناچیز با تونس، کوبا و بوسنی و هرزگوین با وجود موافقتنامه
کشور تونس در شمال آفریقا و بخش جنوب غربی دریای مدیترانه واقع شده است. جایگاه و موقعیت این کشور، ظرفیت مناسبی جهت توسعه بازارهای تجاری در اختیار ایران قرار می‌دهد. در همین راستا موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و تونس از سال ۱۳۸۶ تصویب شده و در حال حاضر فعال است، با این حال حجم تجارت سالانه دو کشور تقریباً صفر است.

یکی دیگر از موافقتنامه‌‌های تجارت ترجیحی ایران، موافقتنامه تجارت ترجیحی با کشور کوبا است. حجم تجارت سالانه با این کشور آمریکای لاتین طی سال‌های گذشته کمتر از ۶۵ میلیون دلار بوده است و موافقتنامه تجارت ترجیحی منعقد شده بین دو کشور در سال ۱۳۸۷ نیز به افزایش حجم تجارت کمک چندانی نکرده است.

کشور بوسنی و هرزگوین واقع در شبه جزیره بالکان، در جنوب شرق اروپا و هم مرز با کشورهای کرواسی، صربستان و مونته نگرو است. این کشور از دو ناحیه بوسنی در شمال و هرزگوین در جنوب تشکیل شده‌است. با وجود موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و این کشور از سال ۱۳۸۸، افزایش حجم تجارت چندانی بین دو کشور مشاهده نمی‌شود و بیشترین حجم تجارت سالانه دو کشور زیر ۱۰ میلیون دلار بوده است.

تنها موافقتنامه تجارت آزاد ایران که بدون کارکرد است
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه با تصویب قانون موافقتنامه تجارت آزاد در سال ۱۳۹۰، تلاش کردند مناسبات تجاری خود را گسترش دهند. همچنین اصلاحیه این موافقتنامه شامل حذف ۸۸ قلم کالای مستثنی شده و کاهش عوارض گمرکی به صفر درصد، پس از ۲ سال مذاکره و پیگیری در آبان ماه سال ۱۴۰۳ به تصویب رسید.
با وجود این، طی سال‌های گذشته هیچگونه توسعه روابط تجاری بین ایران و سوریه رخ نداده است.

۵ درصد سهم تجارت ایران از موافقتنامه‌های تجارت آزاد و ترجیحیی

مطابق آمار ارائه شده توسط سازمان تجارت جهانی، بیش از ۵۰ درصد از تجارت، تحت پوشش توافق‌های تجاری قرار دارد. با وجود این، ایران تاکنون به تعاملات عمیق و وسیع مبتنی بر توافق‌های تجاری دست نیافته است و بر اساس برخی برآوردها، تنها حدود ۵ درصد از تجارت خارجی ایران در بستر توافق‌های تجاری انجام می‌شود.

از همین رو ضرورت دارد با اولویت‌بخشی به کشورها و کالاهای هدف، پیگیری اصلاح موافقتنامه‌های فعلی و همچنین انعقاد موافقتنامه‌های جدید در دستور کار مسئولان حوزه تجارت خارجی کشور قرار گیرد.

منبع؛ اقتصاد