تقریبا تمامی اقتصاددانان به همان اندازه که نسبت به پیامدهای انحصار در صنعت هشدار می‌دهند، به همان اندازه ورود کالاها و قطعات به صورت قاچاق را نابودگر اقتصاد می‌دانند. این چالش در صنعت لوازم خانگی نمود عینی دارد و واردات قطعات درجه چندم از کشورهایی مانند چین عملا بسیاری از قطعه‌سازان را دچار مشکل کرده است.
رشد کیفی و کمی قطعه‌سازی لوازم خانگی
علیرضا عراقی، نایب رئیس هیات مدیره انجمن صنایع لوازم خانگی ایران و مدیر عامل شرکت تکبان کنترل انرژی، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با اعلام این مطلب گفت: با وجود توان تولید رقابتی قطعات لوازم خانگی در کشور و سرمایه‌گذاری‌های بسیار اما حجم بالای واردات قطعات ارزان‌قیمت چینی از مبادی رسمی و غیررسمی (قاچاق) باعث خارج شدن تولیدکنندگان از زنجیره تولید و عدم توجیه‌پذیری اقتصادی آن می‌شود.
وی افزود: صنعت لوازم خانگی ایران طی سال‌های اخیر از نظر کیفیت و دانش فنی پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است. مهمترین دلیل آن رشد کیفی و کمی زنجیره تامین قطعات محصول نهایی تولیدی قطعه‌سازان داخلی است که با تلاش مضاعف، قطعات با کیفیت عالی و رقابتی تولید می‌کنند. این در حالی است که بعضا قطعات چینی بی‌کیفیت به کشور وارد می‌شود که در صنعت لوازم خانگی برای کاهش هزینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. ضرورت دارد تولیدکنندگان لوازم خانگی در این زمینه تعامل سازنده‌ای با قطعه‌سازان برقرار کنند.
نایب رئیس انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با بیان مهمترین دلایل بالا بودن قیمت تمام شده کالای داخلی، گفت: بالا بودن بهره بانکی و هزینه‌های تحمیل شده به تولید در ایران موجب این امر می‌شود. چین رقیب اصلی ما، با وجود تسخیر بازارهای جهانی، تنها ۲ درصد بهره بانکی و جایزه ۱۷درصدی دریافت می‌کند و شرایط بسیار خوبی برای تولیدکنندگانشان فراهم کرده که رقابت را برای تولیدکنندگان ایرانی دشوار کرده است، این در حالی است که هیچ گونه معدنی مثل آهن، مس و انرژی نفت و گاز ندارد. به‌طور کلی بهره بانکی به عنوان بزرگترین معضل، امکان تولید ثروت و رقابت صادراتی پایدار را از قطعه‌سازان و تولیدکنندگان محصول نهایی سلب کرده است.
جهانی فکر نمی‌کنیم
عراقی افزود: در کشور عملکرد و تفکر جزیره‌ای داریم و جهانی فکر نمی‌کنیم. بازار داخلی محدود بوده و اشباع بازار داخل باعث کاهش تولید خواهد شد. عدم استفاده از تمام توان و پتانسیل بالقوه در کارخانه‌های داخلی و عدم صادرات که منجر به کاهش تولید می‌شود، باعث افزایش هزینه‌های جانبی و هزینه‌های آشکار و پنهان در شرکت‌ها می‌شود و برای داشتن توجیه اقتصادی، باید قیمت محصولات را افزایش دهیم.
نایب رئیس انجمن صنایع لوازم خانگی ایران گفت: بازار منطقه‌ای ۴۰۰ میلیون نفری در اطراف کشورمان داریم و اگر بتوانیم از تمامی ظرفیت‌های تولید داخل استفاده کنیم و سپس تفکر جهانی و اصلاحات اساسی در قوانین و مقررات از جمله بهره بانکی داشته باشیم، می‌توانیم با افزایش تیراژ محصول با کیفیت و کاهش دامنه سود فروش، ابتدا بازار منطقه را تسخیر و حضورمان را در این بازار با افزایش خدمات پس از فروش تثبیت کنیم. البته نقش وزارت امور خارجه و سیاست‌های این سازمان در بخش اقتصاد بسیار تعیین‌کننده است.
وی افزود: باید سود‌آوری را از افزایش تیراژ تولید کالاهای رقابتی و قابل صادرات به دست آوریم. اگر سود را از افزایش تیراژ تولید به دست بیاوریم طبیعتا قیمت تمام شده پایین می‌آید و تولیدات رقابتی می‌شود و می‌توانیم صادرات داشته باشیم.
نایب رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با بیان اینکه هیچ ساختار و نقشه راهبردی برای تنبیه و تشویق تولیدکنندگان وجود ندارد، گفت: تولیدکننده‌ای که کیفیت تولیداتش را افزایش داده، هیچ‌گونه تشویقی برایش در نظر گرفته نمی‌شود. همچنین مکانیزمی برای تنبیه و بازدارندگی تولیدکننده‌ای که قطعاتش را به جای خرید از قطعه‌ساز داخلی، از واردات تامین کرده نیز وجود ندارد.
وی افزود: طی سالیان متمادی تولیدکنندگان با وجود تمام بی‌مهری‌ها و کج‌سلیقگی‌ها در خط مقدم جبهه جنگ اقتصادی تلاش کرده و افتخار آفریده‌اند و جور تحریم‌های داخلی را کشیده‌اند. اکنون زمان آن فرا رسیده است که وزارت صنعت به عنوان متولی صنعت چراغ عدالت و مدیریت را روشن سازد و جلوه‌گری کند و از اعمال نظرات سلیقه‌ای و جناحی و سیاسی بپرهیزد و به جای داشتن تفکر جزیره‌ای به تلاش برای جهانی شدن بیندیشد.
محدود کردن واردات قطعات با عمق ساخت داخل
عراقی افزود: اکنون برخی عوامل به نام تولیدکننده لوازم خانگی با حضور غیرسازنده در محیط تولید، نظامات جاری حاکم بر این فضای تولیدی را بر هم زده‌اند و با واردات انواع قطعات غیر‌استاندارد با قیمت‌های نازل موجب اخلال در فرآیند زنجیره تامین شده‌اند که البته سود قابل توجهی را هم عاید خود می‌کنند زیرا ارزان‌تر از تولید داخلی تمام می‌شود. پس راهکار برون‌رفت از این معضل محدود کردن واردات قطعات با افزایش عمق ساخت داخل است.
رئیس دپارتمان قطعه‌سازی انجمن لوازم خانگی ایران ادامه داد: قیمت قطعات داخلی در حال حاضر گران‌تر از قطعات خارجی تمام می‌شود چون مواد اولیه‌ای که در داخل می‌خریم گران‌تر از واردات آن است. عدم ثبات اقتصادی و بحران اقتصادی و تورم کنونی باعث شده است تولیدکنندگان نتوانند بر خط‌مشی سالانه ثابت‌قدم باشند و افزایش بی‌رویه و روزانه مواد خام اولیه و نوسانات قیمت، باعث افزایش قیمت قطعات داخلی می‌شود.
عراقی در خصوص اینکه چرا کالای ایرانی نمی‌تواند وارد بازارهای منطقه شود، گفت: دلیل این موضوع را باید آسیب‌شناسی کنیم. نبود یا رعایت نکردن قوانین تشویق یا تنبیه تولیدکنندگانی که از کالاهای داخلی استفاده نمی‌کنند، باعث بروز آسیب‌های بسیار زیادی بر پیکره زنجیره تامین شده است. تولیدکنندگان چرا باید برای افزایش کیفیت کالا هزینه کنند، در حالی که مشخص نیست ممنوعیت واردات لوازم خانگی تا چه زمانی ادامه دارد. بنابراین تولیدکننده برنامه مشخصی نمی‌تواند برای افزایش کیفیت داشته باشد. مساله اصلی در این میان روابط مطلوب با سایر کشورهاست و تا زمانی که نتوانیم مشکلاتمان را در این خصوص رفع کنیم، قطعا نخواهیم توانست بستر صادرات را فراهم سازیم. توسعه و پیشرفت در صنعت نیازمند تعامل مولفه‌های بسیاری است که مفقود شدن هر یک از حلقه‌های این زنجیره، خسارات جبران‌ناپذیری بر پیکره آن وارد می‌کند.
انگیزه تولید تا کجا ادامه خواهد یافت؟!
عراقی با اشاره به تحریم‌های ظالمانه داخلی و خارجی در سال گذشته گفت: صنعت بزرگ لوازم خانگی ایران شامل قطعه‌سازان و تولیدکنندگان محصول نهایی به لحاظ کمیت و کیفیت شاهکار بی‌بدیلی خلق کرده‌اند. در بازدیدهایی که از قطعه‌سازان اجاق گاز داشتم پیشرفت، توسعه، تکنولوژی و تلاش را در این کارخانه‌ها مشاهده کردم که نظیر آن را در کارخانه‌های ایتالیایی نیز مشاهده نکرده بودم. سال گذشته پیشرفت و توسعه کمی و کیفی را در صنعت قطعه شاهد بودیم که حتی صادرات گسترده به ایتالیا نیز داشته‌اند که باعث خوشحالی و غرور است. اما تمام این زحمت‌ها و تلاش‌ها با ام‌المصائب یعنی بهره بانکی از بین رفته و خواهد رفت. بهره‌های وحشتناک بانکی بلای جان کارآفرینان و تولیدکنندگان شده است. در بحرانی‌ترین روزهای اقتصادی بعد انقلاب که هر لحظه احتمال بروز مسائل اجتماعی – سیاسی می‌رفت، تولیدکنندگان و قطعه‌سازان با تلاشی مثال‌زدنی توانستند از کیان بخش بزرگی از اقتصاد کشور محافظت کنند و از خروج ارز جلوگیری کنند. اما انگیزه تولید و تلاش تا چه زمانی ضامن ادامه حیات خواهد بود در حالی که هیچ گونه نقشه راهی برای حفظ این موفقیت و توسعه ترسیم نشده است.
