سیر صعودی تولید داخلی لوازم خانگی در سالی که گذشت

[su_image_carousel source=”media: 718″ crop=”16:9″ spacing=”no” align=”center” arrows=”no” dots=”no” link=”lightbox” autoplay=”15″ outline=”no”]

اهمیت راهبردی صنعت لوازم خانگی ایران را می‌توان در میزان اشتغالزایی آن جست و جو کرد؛ حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر به شکل مستقیم و غیر‌مستقیم در این صنعت کار می‌کنند که در شرایط این روزهای اقتصادی ایران و رکود سنگین بیشتر بازارها، آمار قابل توجهی محسوب می‌شود. گردش مالی سالانه ۶ میلیارد دلاری این صنعت نیز استراتژیک بودن آن را گوشزد می‌کند. اقتصاد ایران طی دو سال گذشته سخت‌ترین تحریم‌های خارجی را تجربه کرده و کاهش حدود ۴۰ درصدی ارزش پول ملی هم باعث افزایش دو تا سه برابری قیمت‌ها در بیشتر بازارها شده است. شیوع ویروس کرونا در ماه‌های اخیر هم فشارها را بیشتر کرده است. کمبود مواد اولیه مورد نیاز صنایع و رشد چند برابری هزینه‌های تولید، مهم‌ترین چالش‌هایی است که فعالان اقتصادی از آن گلایه دارند. بازار لوازم خانگی ایران هم از این بحران‌ها در امان نبوده است با این حال توانسته با برنامه‌ریزی منطبق بر شرایط اقتصادی ایران، نه تنها بر افت تولید غلبه کند بلکه از هدفگذاری سالانه نیز پیشی بگیرد.

رشد تولید در فشار تحریم‌ها

اقتصاد ایران از اوایل سال ۹۷ با نوسانات شدید ارزی روبه‌رو شد که تبعات آن را می‌توان در رشد ۲ تا ۳ برابری قیمت‌ها در بازارهای مختلف و کاهش بیش از پیش قدرت خرید مردم دید. این بحران‌ها در سال ۹۸ هم تداوم یافت به نحوی که رشد اقتصادی ۹ ماهه ۹۸ به منفی ۷,۶ درصد رسید و تورم تولیدکننده بخش صنعت از ۷۰ درصد هم عبور کرد. در این شرایط پیش‌بینی کاهش محسوس تولید لوازم خانگی دور از ذهن نبود اما نه تنها این اتفاق رخ نداد، بلکه رشد تولید در سال ۹۸ به ثبت رسید. آمارها نشان می‌دهد تولید انواع محصولات خانگی تا پایان سال ۹۶ سیر صعودی نسبی خود را حفظ کرده بود اما در سال ۹۷ به دلیل شروع تحریم‌های اقتصادی و نوسانات شدید ارزی، تحت فشار قرار گرفت و افت کرد. این روند اما تداوم نیافت و با اتخاذ سیاست‌های راهبردی و برنامه‌ریزی منطبق بر شرایط اقتصادی ایران، تولید همه محصولات مهم خانگی در مسیر رشد قرار گرفت. براساس آمارهای منتشرشده، در سال ۹۸، ۱۰۵۰ دستگاه انواع یخچال فریزر تولید شد که نسبت به سال ۹۷، ۱۰۰ دستگاه بیشتر است. هدفگذاری تولید برای این محصول در سال جاری ۱۳۰۰ دستگاه اعلام شده است. همچنین تولید هر دستگاه ماشین لباسشویی در سال ۹۸، ۱۵۰ دستگاه رشد کرد و به ۸۰۰ دستگاه رسید. قرار است این میزان در سال ۹۹ به ۹۰۰ دستگاه برسد. در سایر محصولات هم رشد تولید رقم خورده است. مثلا تولید هر دستگاه کولر آبی ۱۰۰ دستگاه رشد کرد و به ۹۰۰ دستگاه رسید. قرار است این میزان در سال جاری ۱۰۰۰ دستگاه شود. تولید تلویزیون هم در سال ۹۸ با رشد ۵۰۰ دستگاهی به ۱۲۰۰ دستگاه رسید و هدفگذاری آن در سال ۹۹ حدود ۱۲۰۰ دستگاه اعلام شده است. این میزان رشد در حالی رقم خورد که صنعت لوازم خانگی هم مانند بیشتر صنایع ایران با افزایش هزینه‌های تولید دست به گریبان بود. برآیند تولید در سال ۹۸ نشان می‌دهد هدفگذاری تولید انواع محصولات در مجموع ۸۴ درصد تحقق یافته است.

برندسازی؛ استراتژی اصلی تولید

افزایش تولید، آن هم در بحبوحه بحران‌های متعدد اقتصادی، ریشه در استراتژی اصلی صنعت لوازم خانگی ایران دارد که بر محور «تولید در مقیاس اقتصادی و برندسازی» استوار شده است. این هدفگذاری ریشه در یک چالش همیشگی صنعت لوازم خانگی ایران دارد که همان تعدد بالای شرکت‌های تولیدکننده است که باعث افت کیفیت محصولات می‌شود و امکان سنجش دقیق عملکردها و هدفگذاری مناسب در آینده را سلب می‌کند. در کنار آن، چالش‌های دیگری از جمله فرسوده بودن فناوری تولید در بیشتر رشته‌های صنعتی، عدم اتصال سیستماتیک و پایدار به شبکه تولید و تأمین اجتماعی، محدودیت‌های ارزی، مشکلات موجود در نقل و انتقال مالی در شبکه بانکی، هزینه بالای تأمین مالی، کاهش قدرت خرید مردم و قاچاق نیز باعث شده تا صنعت لوازم خانگی ایران برای حرکت در مسیر تولید محصولات باکیفیت با مشکلات متعددی روبه‌رو باشد.

جلوگیری از ارزبری ۶۸ میلیون دلاری

رفع موانع تولید باعث توسعه صنایع مختلف می‌شود و بیکاری را کاهش می‌دهد. در حال حاضر حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر به شکل مستقیم و غیرمستقیم در صنعت لوازم خانگی ایران کار می‌کنند که اگر موانع تولید برداشته شود، این میزان رشد خواهد کرد. علاوه بر این پر کردن خلا برندهای خارجی توسط برندهای ایرانی هم اتفاق می‌افتد که تاحدود زیادی تأثیر تحریم‌های خارجی و بحران ناشی از کسری واردات را خنثی می‌کند. کاهش ارزبری در حوزه تولید نیز یکی دیگر از نتایج رفع موانع تولید به شمار می‌آید. برای تحقق اهداف تولید در سال ۹۹ صنعت لوازم خانگی ایران در مجموع ۹۳۵ میلیون دلار نیاز است که معادل ۹ هزار و ۶۵۰ میلیارد تومان می‌شود. با رونق تولید محصولات داخلی می‌توان صرفه جویی قابل توجهی در هزینه‌ها داشت و از ارزبری بیهوده جلوگیری کرد. آمارها نشان می‌دهد صنعت لوازم خانگی توانسته با افزایش تولید در سال ۹۸ در مجموع ۵۴ میلیون دلار صرفه جویی ارزی داشته باشد که بیشترین آن با ۴۸ میلیون دلار در بخش «دیگ و منبع ماشین لباسشویی» بوده است. اگر هدفگذاری تولید در سال ۹۹ محقق شود، میزان صرفه جویی در پایان این سال به ۶۸ میلیون دلار خواهد رسید. مورد مهم دیگر کاهش واردات کالا و قطعات لوازم خانگی است که با توسعه زیرساختی رقم خواهد خورد. در سال ۹۷ مجموعا حدود ۱۰۶ میلیون دلار واردات انواع محصولات خانگی به ایران انجام شده بود که نسبت به سال قبل از آن کاهش حدود ۱۱۷ میلیون دلاری داشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد صنعت لوازم خانگی ایران قادر است بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد انواع محصولات مورد نیاز بازار را با اتکا به مواد اولیه داخلی تولید کند. برای مثال میزان تعمیق ساخت داخل کولر آبی ۱۰۰ درصد، بخاری گازسوز ۹۰ درصد، اجاق گاز ۹۰ درصد، ماشین لباسشویی ۶۰ درصد، آبگرمکن ۷۵ درصد، یخچال و فریزر ۶۰ درصد، پکیج ۷۰ درصد و تلویزیون ۳۰ درصد برآورد شده است. براساس برنامه‌های تدوین شده قرار است سیاست گذاری‌ها در راستای تعمیق ساخت داخل پیش برود. در این مسیر مواردی همچون تعدیل تعرفه‌های اجزا، هدایت صنایع در راستای تکمیل زنجیره داخل از طریق ایجاد محدودیت در تأمین ارز ثبت سفارش اجزا و قطعاتی که ساخت داخل دارند و همچنین توسعه شبکه تأمین قطعات از طریق راه اندازی سایت «توان ایران» در دستور کار است.

کاهش قیمت‌ها؛ هدف در دسترس

با شروع بحران ارزی از اوایل فروردین ۹۷، بازار لوازم خانگی با رشد ۸۰ تا ۱۵۰ درصدی قیمت محصولات داخلی و ۲۰۰ درصدی تولیدات خارجی روبه‌رو شد. این اتفاق کاهش خرید در بازار را رقم زد چون هم‌زمان قدرت خرید مردم با کاهش ۴۰ درصدی همراه شده بود. رفع موانع تولید می‌تواند تأثیر نوسانات ارزی که طی دو سال گذشته جز جدایی‌ناپذیر اقتصاد ایران بوده است را بر بازار لوازم خانگی کاهش دهد و برندهای قوی ایرانی را جایگزین برندهای خارجی کند. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت‌ها، انتخاب شهروندان نیز دستخوش تغییر شده است. مثلا برخی فروشنده‌ها می‌گویند در گذشته مردم بیشتر تلویزیون ۵۵ اینچ می‌خریدند اما حالا به سمت تلویزیون‌های ۴۹ اینچ متمایل شده‌اند. آخرین گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد تورم لوازم خانگی تا پایان دیماه ۹۸ نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ حدود ۵۸ درصد بود و امکان افزایش این رقم به دلیل شیوع ویروس کرونا و تداوم بحران‌های اقتصادی وجود دارد. بنابراین تنها راه چاره، از بین بردن موانع تولید و کمک به تولیدکننده‌های داخلی از طریق تأمین سرمایه در گردش مورد نیاز واحدهای تولیدی، تأمین ارز مورد نیاز از سوی بانک مرکزی، رفع مشکلات بانکی و گمرکی واحدهای تولیدی، تأمین به موقع مواد اولیه، کمک به توسعه، بازسازی و نوسازی زیرساخت‌ها و در نهایت ارتقای بهره‌وری نیروهاست. ارتقای خدمات پس از فروش نیز در همین راستا تعریف می‌شود و قرار است، مراکز خدمات پس از فروش رتبه‌بندی شوند و ارائه خدمات برای تمام کالاهای مصرفی در راستای حمایت از حقوق مصرف کننده‌ها شکل بگیرد.

برنامه‌ریزی برای افزایش صادرات

صادرات لوازم خانگی از ایران به سایر کشورها با چالش‌هایی همراه است که باعث شده طی ۵ سال گذشته، میزان صادرات از رقم ۱۶۴,۶۷ میلیون دلار که در سال ۹۵ به ثبت رسید، بالاتر نرود. این نرخ از ۱۴۷,۸۵ میلیون دلار در سال ۹۷ به ۱۵۳,۶ میلیون دلار در سال ۹۸ رسید و برآورد شده است در پایان سال ۹۹ به ۱۶۲,۶ میلیون دلار برسد. عمده مقاصد صادراتی ایران کشورهای عراق، افغانستان، ایتالیا، کشورهای شمال آفریقا و حوزه «سی آی اس» هستند. براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار است بیشترین صادرات لوازم خانگی ایران در سال ۹۹ با ۱۳۰ میلیون دلار مربوط به کولر آبی باشد. صادرات یخچال و فریزر ۳۰ میلیون دلار و صادرات ماشین لباسشویی و پکیج هم هر کدام ۵ میلیون دلار پیش‌بینی شده است. تولیدکننده‌های لوازم خانگی می‌گویند؛ اگر موانع تولید رفع شود، ایران می‌تواند به هاب لوازم خانگی در منطقه غرب آسیا تبدیل شود. مهم‌ترین فاکتورهای لازم برای دستیابی به این موفقیت را می‌توان در مواردی همچون تنوع بخشی بازارهای هدف، تسهیل صادرات، هدایت واحدهای تولیدی برای نفوذ در بازارهای جدید صادراتی با همکاری وزارت امور خارجه و سازمان توسعه تجارت، ارتقای استانداردهای زیست محیطی، کاهش مصرف گازهای مخرب محیط زیست، ارتقای بهره‌وری و کاهش مصرف انرژی محصولات تولیدی، توسعه و استفاده بهینه از منابع انرژی تجدیدپذیر و… خلاصه کرد.

مبارزه با قاچاق؛ اولویت اصلی

در میانه دهه ۹۰ شمسی، واردات لوازم خانگی به ایران حدود ۴۵۰ میلیون دلار برآورد شده بود درحالیکه هم‌زمان مشخص شد حدود ۵ میلیارد دلار لوازم خانگی در بازار به فروش رسیده است. فاصله میزان واردات رسمی از میزان فروش در بازار، گویای سهم عمده قاچاق است که رقمی حدود ۴,۵ میلیارد دلار در سال ۹۵ می‌شود. سواستفاده از معافیت‌ها (مناطق آزاد، ته لنجی، ملوانی، معابر مرزی)، خلاف اظهاری و کم اظهاری و خلاهای مرزی، شیوه‌های رایج قاچاق لوازم خانگی در ایران هستند. بیشترین کالاهای قاچاق شده هم لوازم خانگی کوچک برقی، ظروف آشپزخانه، کولر گازی، ماشین ظرفشویی و چرخ خیاطی است. بنابراین مبارزه با قاچاق کالا یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید هم‌زمان با توسعه زیرساخت‌ها و افزایش تولید انجام شود؛ عملیاتی کردن شناسه کالا، سامانه جامع انبارها و گارانتی، ارائه برنامه جامع پیشگیری از قاچاق لوازم خانگی با همکاری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ایجاد گمرکات تخصصی لوازم خانگی و تشکیل کارگروه‌های تخصصی پیشگیری از قاچاق کالا از جمله اقداماتی است که پیگیری آنها در دستور کار قرار دارد.

صنعت لوازم خانگی؛ در مسیر توسعه

صنایع مختلف ایران به دلیل بحران‌های اقتصادی، تحت بی‌سابقه‌ترین فشارها قرار دارند. شیوع ویروس کرونا هم دستیابی به اهداف برنامه‌ریزی شده را دشوار ساخته است با این حال صنعت لوازم خانگی ایران با تکیه بر تولید ملی و برنامه‌ریزی در راستای بهبود زیرساخت‌ها، تلاش می‌کند روند صعودی تولیدات خود را حفظ کند و بتواند در آینده‌ای نزدیک، علاوه بر بازار داخلی به یکی از صادرکننده‌های برتر منطقه غرب آسیا هم تبدیل شود. روند طی شده در یکسال گذشته نشان می‌دهد دستیابی به این اهداف دور از دسترس نیست.

[su_image_carousel source=”media: 1322,1328,1327,1326,1325,1324,1323″ crop=”16:9″ align=”center” link=”lightbox” autoplay=”3″]