جدای از اثرات و پیامدهای منفی تحریم‌ها و محدودیت‌های ایجاد شده بر صنایع مختلف، وضعیت کنونی صنعت لوازم خانگی را می‌توان بیشتر متاثر از یکسری موانع داخلی مثل پدیده قاچاق، قیمت‌گذاری دستوری، مسائل گمرکی، مالیات‌ستانی و … دانست که آسیب‌های جدی به روند تولید و صادرات محصولات می‌زنند. برای جویا شدن از شرایط فعلی صنعت لوازم خانگی، روابط عمومی انجمن صنایع لوازم خانگی ایران گفت‌وگوی اختصاصی با عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، انجام داده است که مشروح آن در ادامه می‌آید.
آیا می‌توان حال و روز امروز صنعت لوازم خانگی را بیشتر متاثر از سیاست‌های کلان کشور دانست؟
تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی در وضعیت امروز صنعت لوازم خانگی موثر بوده است، ولی بیشتر گرفتار یکسری موانع داخلی هستیم که سهوا و ناخواسته به روند تولید آسیب می‌زنند. به نظر می‌رسد دچار یک روزمرگی مفرط شده‌ایم. عملکرد جزیره‌ای، قاچاق، سرکوب قیمتی، مسائل گمرکی، مالیات، موضوعات مربوط به سازمان تامین اجتماعی از جمله موانع داخلی محسوب می‌شوند. البته، یکسری از مسائل هم وابسته به ایجاد تحرک در داخل خود بنگاه‌هاست تا تولید و صادرات به نحو احسن انجام شود.
پیشتر از پدیده قاچاق به‌عنوان بزرگترین مانع توسعه صنعت لوازم خانگی نام بردید، با اینحال عده‌ای از کارشناسان بزرگترین مانع را نبود رقابت و مسدود بودن مسیر تحقیق و توسعه می‌دانند. در این باره چه فکر می‌کنید؟
به این دلیل از پدیده قاچاق به‌عنوان بزرگترین مانع توسعه صنعت لوازم خانگی نام بردم که باید تلاش بر این باشد که وضعیت جاری حفظ شود و بعد از آن توسعه اتفاق بیفتد. وقتی نتوانیم وضعیت موجود را حفظ کنیم و فشارها به حدی باشد که ما را به عقب هل دهد، ابتدا باید به یک وضعیت باثبات دست پیدا کنیم تا در مراحل بعدی به تحقیق و توسعه، دانش‌بنیان‌سازی شرکت‌ها، بکارگیری نوآوری‌ها و فناوری‌ها و غیره، پرداخته شود. پس، اول حفظ و ثبات وضعیت موجود و بعد برنامه‌ریزی برای توسعه. وگرنه، بدیهی است که مباحثی مثل دانش‌بنیان کردن و تحقیق و توسعه از موارد ضروری محسوب می‌شوند که اگر به آنها پرداخته نشود، از قافله عقب می‌مانیم، چون روند تغییرات در عصر جدید با سرعت بالایی اتفاق می‌افتد و دلیل آن هم ورود فناوری‌های جدید و محصولات دانش‌بنیان است که تحولات شگرفی را رقم زده‌اند. از این منظر این مباحث بسیار اهمیت پیدا می‌کنند، مسائلی مثل قاچاق جزء موضوعات اجرایی و جاری محسوب می‌شوند و یک تحول عمیق نیازمند بکارگیری روش‌ها، ابزارها و فناوری‌های جدید است.
عملکرد دستگاه‌های اجرایی در مقابله با پدیده قاچاق را چطور ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه دستگاه‌های اجرایی جزیره‌ای عمل می‌کنند، برای مثال ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز امکانات محدودی در اختیار دارد و تنها می‌تواند بخش کوچکی را ساماندهی کند. بنابراین، تا زمانی که عزم راسخ، اراده ملی و تعهد ملی نباشد، این اشکالات وجود خواهد داشت.
پیش‌بینی ناپذیر بودن تحولات اقتصادی چه تاثیری بر فعالیت صنعتگران داشته است؟
شاه‌بیت قضایا همین مساله است. وقتی تحولات اقتصادی در عرصه کلان کشور اتفاق می‌افتد و نظام اقتصادی تابع آن تحولات است و تاثیر آن بی‌نهایت بالاست، قطعا این مساله به صورت دومینوار منتقل می‌شود. متاسفانه نبود یک مدیریت توانمند و واحد در کشور باعث آسیب‌پذیر شدن فعالیت‌های اقتصادی شده است؛ به‌ویژه به دلیل اعمال تحریم‌ها، درآمدهای نفتی محدود شده، صادرات تحت تاثیر قرار گرفته است و طرف مقابل به هر شکلی قصد آسیب زدن به اقتصاد کشورمان را دارد. درواقع، هزینه حضور فیزیکی و نظامی قدرت‌ها به لحاظ مالی، اجتماعی و سیاسی در دنیا بالاست و در نتیجه موثرترین و کوتاه‌ترین راه، همین اعمال فشارهای اقتصادی است. بنابراین، اینها مزید بر علت شده و گرفتار محدودیت‌های مختلفی شده‌ایم و قطعا تمام فعالیت‌های اقتصادی بنگاه‌های تولیدی و واحدهای کوچک را تحت تاثیر قرار داده است. تا زمانی که ثبات وجود نداشته باشد، امکان برنامه‌ریزی بلندمدت جهت تحقق توسعه پایدار وجود نخواهد داشت.
وضعیت صادرات لوازم خانگی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برای بقای اقتصادی، تعامل جهت انجام صادرات یک امر حیاتی است. هرچقدر صادرات با ارزش افزوده بالاتری انجام بگیرد، به نفع کشور خواهد بود، چون کار و ارزش افزوده ارزآوری بیشتری به همراه دارد. صنعت لوازم خانگی ظرفیت خوبی به‌ویژه در منطقه (با توجه به وضعیت اقتصادی کشورهای همسایه) دارد و امکان صادرات لوازم خانگی ساخته‌شده دیده می‌شود. البته در میان کشورهای همسایه، وضعیت کشور ترکیه متفاوت است، چون به لحاظ تعاملات بین‌المللی وضعیت مساعدی دارد و در نتیجه ما در بخش صادرات قطعات به ترکیه موفق بوده‌ایم، اما در صادرات محصول به سایر کشورها می‌توانیم موفق‌تر عمل کنیم.
الزامات و شروط توسعه صادرات چیست؟
در ابتدا باید تاکید کنم که صادرات باید «پایدار» باشد و این شرط نباید نادیده گرفته شود. یکی از بازارهای خوب که می‌تواند مقصد صادراتی محصولات ما باشد، بازار دبی است. در حال حاضر محصولات ترکیه یا استرالیا در فروشگاه‌های این کشور به چشم می‌خورد اما جای تولیدات ایرانی خالی است. در این زمینه باید مطالعات خوبی انجام بگیرد و به این سوال پاسخ داده شود که چرا در این بازار حضور نداریم؟
برقراری روابط سیاسی نیز بسیار مهم است و متاسفانه این مساله تمام مسائل دیگر را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. فارغ از تعاملات سیاسی، موضوع روابط اقتصادی نیز مطرح می‌شود. ما باید بتوانیم در مرحله اول با کشورهای منطقه قراردادهای منطقه‌ای ببندیم و تعرفه‌ها و استانداردها را با یکدیگر معادل‌سازی کنیم تا برنامه‌ریزی میان‌مدت و درازمدت انجام شود. اینگونه نباشد که یک واحد صنعتی خودش به‌تنهایی وارد بازار شود و بعد شکست بخورد یا کالای غیر استاندارد به دیگر بازارها بفرستیم و در نتیجه به آبروی کشور لطمه بزنیم! این امور نیازمند مدیریت است که سازمان توسعه تجارت در این زمینه قدم برداشته است ولی دامنه مانور این سازمان هم ضعیف است، چراکه در اینجا هم نیازمند برقراری تعاملات سازنده هستیم.
معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه ایجاد شده و رایزن‌های بازرگانی و صنعتی با پیشنهاد سازمان توسعه تجارت و هماهنگی با معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به دیگر کشورها می‌روند که لازم است نقش خود را پررنگ سازند، روی بازارها مطالعات وسیعی داشته باشند و صرفا به یکسری گزارش‌های ادارای اکتفا نکنند.
در این ارتباط، پیشنهاد ما این بود که اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، رایزن‌های بازرگانی از بخش خصوصی معرفی کند و حقوق آنها ر متقبل شود، اما در ساختار سفارتخانه‌ها هنوز مطالعه‌ای در این زمینه صورت نگرفته تا امکان‌سنجی شود.
چشم‌انداز تعامل با کشورهای مقصد صادراتی ایران را چطور ترسیم می‌کنید؟
واقعا هیچ موضوعی در اقتصاد ایران قابل پیش‌بینی نیست؛ متاسفانه اکثر برنامه‌ها کوتاه‌مدت هستند و وضعیت روزمرگی را شاهد هستیم. همچنین، رفتارهای ما در درازمدت قابل پیش‌بینی نیستند، چون به نظر می‌رسد تمرکزی وجود ندارد. آنچه مهم است این است که متولیان امر به این نتیجه برسند که اقتصاد باید در اولویت باشد. اگر این اولویت‌بندی انجام شود و تعاملات خارجی افزایش یابد، کشور ایران یک کشور بزرگ است که بدون اغراق امکان ایجاد تعامل پایدار در زمینه‌های مختلف در آن وجود دارد.
شما قبلا از مشتری‌مداری به‌عنوان شاه‌بیت بازار نام بردید؛ عملکرد شرکت‌های لوازم خانگی در این بخش را چطور ارزیابی پیشنهاد می‌کنید؟
عملکرد شرکت‌های لوازم‌خانگی در بخش مشتری‌مداری رو به پیشرفت بوده است. چون مشتری ولی نعمت است و خود شرکت‌های لوازم خانگی هم بر این موضوع واقف هستند. به هر حال در بازار رقابت وجود دارد و خودِ تولیدکنندگان در این مسیر یعنی جلب رضایت مشتریان گام برداشته‌اند. وضعیت خدمات پس از فروش هم نسبت به سال‌های قبل تفاوت زیادی کرده، اما باید تلاش‌های بیشتری صورت گیرد تا وضعیت بهتر شود.
وضعیت اشتغالزایی در صنعت لوازم خانگی چگونه است و برای رونق بیشتر آن چه توصیه‌ای دارید؟
صنعت لوازم خانگی یک صنعت اشتغال‌زاست؛ اگر حلقه‌های زنجیره مثل حمل‌ونقل، خرید مواد اولیه توسط صنایع پایین‌دستی، تولید، بسته‌بندی، شبکه توزیع، خدمات پس از فروش و غیره را بررسی کنیم، می‌بینیم که هر کدام از این بخش‌ها تا چه اندازه اشتغال ایجاد می‌کنند. سهم این صنعت در اشتغال کل کشور بالاست و اهمیت زیادی دارد، در نتیجه، برای رونق اشتغال باید به آن بها داده شود. بسیار ضروری است که موانع بانکی زدوده و راه هموار شود.
همچنین، باید به این موضوع نیز اشاره داشته باشم که تکنولوژی صنعت لوازم خانگی در کل دنیا در حد متوسط است نه های‌تک. بنابراین، با توجه به این موضوع، ایران می‌تواند به بحث تکنولوژی ورود کند و قطعا برای پایداری اشتغال، درآمدزایی، امکان ادامه بقای واحدهای تولیدی؛ لازم است فناوری‌های جدید مطابق با سلایق مشتری، نیاز بازارهای صادراتی و بازار داخلی و ایجاد رقابت به این عرصه وارد شوند.
آمار وزارت صمت نشان می‌دهد که در ۹ ماهه امسال، تولید یخچال فریزر به یک میلیون و ۷۰۰هزار دستگاه، تولید ماشین لباسشویی به یک میلیون دستگاه و تولید تلویزیون به یک میلیون دستگاه رسیده است. ارزیابی شما از این داده‌های آماری چیست؟
با توجه به هدفگذاری انجام شده، می‌توان گفت آمار تولید خوب است و در این زمینه باید شرایط بازار در نظر گرفته شود. در سه ماهه باقی‌مانده نیز قطعا تولید افزایش می‌یابد. آمار وزارت صمت نشانگر این مطلب است که در حالت نرمال، کشش بازار همین حد بوده و منطقی است.
