جزئیات طرح آمارگیری لوازم خانگی و پاسخ به نقد کارشناسان

به‌تازگی مرکز آمار ایران اقدام به انتشار «نتایج آمارگیری در رابطه با لوازم خانگی» کرده که موارد مختلفی مانند عوامل موثر بر افزایش تمایل به خرید لوازم خانگی داخلی، دلایل توجه مشتریان به لوازم خانگی خارجی، دلایل عدم توجه مشتریان به لوازم خانگی داخلی و دلایل ضعف در کیفیت لوازم خانگی داخلی از نگاه فروشندگان را شامل می‌شود. این گزارش با واکنش و نقد برخی کارشناسان نیز همراه شد و آنها در ارتباط با نحوه طراحی پرسشنامه و ابعاد آماری گزارش مرکز آمار پیرامون صنعت لوازم خانگی، از این مرکز خواستند شفاف‌سازی کند و پاسخ دهد که از کی و برای مبنای کدام روش علمی، نظر خریداران خرد را از فروشندگان عمده می‌پرسند؟

بررسی گزارش مرکز آمار ایران

اما در گزارش مرکز آمار ایران به چه مواردی اشاره شده است. در این بررسی، مرکز آمار ایران به سهم بالاتر تقاضای مشتری برای فروش لوازم خانگی خارجی پرداخته اشت. به گزارش ایسنا، این آمار که به استناد اظهارات فروشندگان تهیه شده است نشان می‌دهد که شش دلیل اصلی برای عرضه لوازم خانگی وجود دارد که در آن سهم تقاضا از طرف مشتریان ۳۴ درصد، کیفیت بهتر کالا ۲۲ درصد، فروش آسان‌تر ۲۰ درصد، سود بیشتر ۱۰ درصد و رقابت با سایر پنج درصد است و حدود چهار درصد هم به سایر اختصاص دارد.

همچنین دلایلی برای با کیفیت بودن لوازم خانگی خارجی از نگاه فروشندگان مطرح شده که بیشترین سهم به تکنولوژی پیشرفته‌تر با ۲۶ درصد اختصاص دارد.

خلاقیت در طراحی مناسب‌تر ۱۹.۹ درصد، دوام بالا ۱۷.۹ درصد، اطمینان از کیفیت قطعات به‌کار رفته در کالا ۱۷.۸ درصد، مصرف پایین انرژی ۷.۳ درصد، ‌سیاست حمایتی کشورهای خارجی ۵.۱ درصد، توجه به نیازهای کشور مقصد ۲.۹ درصد، بازار رقابتی در کشور صادرکننده ۲.۶ درصد و پنج درصد سایر، جزو دلایلی هستند که از نگاه فروشندگان موجب کیفیت بالای لوازم خانگی خارجی شده است.

در بخش دیگری از آمار مرکز آمار ایران، چرایی ضعف کیفیت لوازم خانگی داخلی از نگاه فروشندگان مطرح شده است. در این بخش دو دلیل سهم برابر دارند که شامل عدم به‌کارگیری تکنولوژی و نوآوری و همچنین بالا بودن هزینه‌های تولید و کاهش کیفیت هر یک با ۲۶ درصد است.

عدم اطمینان از کیفیت قطعات به‌کار رفته در کالا با ۲۳ درصد، ‌عدم خلاقیت در طراحی ۱۸ درصد، بازار غیررقابتی داخلی هفت درصد سایر نقاط ضعف لوازم خانگی ایرانی عنوان شده  است.

توضیح مرکز آمار درباره نتایج آمارگیری لوازم خانگی

مرکز آمار ایران در توضیحی به جریان نتایج آمارگیری لوازم خانگی و پاسخ به شبه‌های ایجاد شده در این رابطه پرداخته که در ادامه آمده است:

«در پیشگفتار، مقدمه و نشریه طرح آمارگیری از نتایج کارگاه‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی لوازم خانگی ۰۹۳۲ و فراداده‌های این پیمایش، آمده است: یکی از بخش‌های مهم بازرگانی کشور، بخش خرید و فروش لوازم خانگی است که اثر مستقیم بر بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی را داراست. در همین راستا و برای تهیه اطلاعات مناسب از ویژگی‌ کارگاه‌های دارای فعالیت خرید و فروش کالاهای خانگی، این طرح به اجرا درآمده است تا در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی به کارگرفته شود. این طرح علاوه بر رفع نیازهای بخش اقتصادی فعالیت‌های عمده و خرده‌فروشی لوازم خانگی، برخی از نیازهای کاربران را در زمینه وضعیت فروش کالاها بر اساس تولیدات داخلی و خارجی فراهم می‌آورد.

هدف از اجرای طرح آمارگیری مذکور، جمع‌آوری آمار و اطلاعات مورد نیاز به منظور محاسبه ارزش تولید، ارزش مصارف واسطه، ارزش افزوده، ارزش تشکیل سرمایه‌ی ثابت ناخالص، وضعیت فروش کالاها از نظر تولید داخلی و خارجی و راه‌های بهبود وضعیت فروش تولیدات داخلی و استفاده بیشتر از آنها در فعالیت‌های مورد نظر است.

همچنین جامعه هدف آن کارگاه‌های مستقل و متبوع دارای کد فعالیت عمده‌فروشی کالاهای خانگی (بخشی از زیرکد ۴۶۴ شامل ۴۶۴۹۱ و  ۴۶۴۹۴  و کدهای مربوط به خرده فروشی کالاهای خانگی) بخشی ازکدهای ۴۷۴ و ۴۷۵ شامل۴۷۴۲۰ و ۴۷۵۳۱ و ۴۷۵۹۰ برگرفته از نسخه ۴ ISIC که در مناطق شهری کل کشور فعالیت دارند، جامعه هدف این طرح را تشکیل می‌دهد.

در این طرح، اطلاعات از طریق مراجعه مستقیم آمارگیران به کارگاه‌های دارای فعالیت فروشگاه‌های کالاهای خانگی و به صورت مصاحبه حضوری با مسئول یا مدیر کارگاه (واحد آماری) گردآوری و تکمیل پرسشنامه انجام شده است.

برآورد پارامترهای مورد نظر در سطح استان و کل کشور و برای پارامترهای نظرسنجی نیز در سطح کل کشور قابل ارائه و تعداد کارگاه‌های پاسخگو به نظرسنجی‌ها، ۵۷۳۱۰ کارگاه بوده است. اطلاع نگاشت‌ها نتایج اختصاری را نشان می‌دهند که می‌توان ازآنجا به گزارش و نشریات اصلی هدایت شد.

در نتایج این طرح آماری برآورد می‌شود فقط هفت درصد از فروشندگان اقدام به خرید و فروش لوازم خانگی خارجی کرده بودند و ۴۸ درصد خرید و فروش کالای داخلی داشتند و ۴۵ درصد خریدوفروششان هم داخلی و هم خارجی بوده است.»

مرکز آمار ایران در بخشی دیگر به اعلام نقد  کارشناس مبنی بر «استناد به این قبیل از افراد که ذینفع بازگشت محصولات خارجی هستند، دور از متدولوژی علمی افکارسنجی و  خارج از دایره انصاف است»پاسخ داده و اعلام کرده که حتی اگر جمله نویسنده پذیرفته شود، دانستن نظرات فروشندگان در زمان پیشین، نفی دانستن از نظرات دیگر اقشار نبوده و آگاهی است که می‌تواند برای سیاستگذاری کارگاه تولیدکننده و مقایسه با حال مفید تلقی شود.»

در ادامه آمده است: «آگاهی تولیدکنندگان از دیدگاه فروشندگان که متاثر از تقاضای مشتریان است نوعی خدمت به جامعه تولیدکنندگان است؛ هرچند اگر مواردی از آن قابل قبول نباشد، اما موارد مورد قبول می‌تواند به سیاستگذاری و راهبرد چگونگی تولید یاری کند. استفاده از ظرفیت‌های پیشینِ نتایج آماری با توجه به محدودیت‌های منابع انسانی و اعتباری می‌تواند از رویکردهای مثبت تلقی شود؛ نه اینکه با بسته‌های ذهنی خود و خدای نکرده انتساب گرایش سیاسی به قضاوت پیمایش‌های آماری مبادرت شود.

اینکه دانسته شود چنین اطلاعاتی وجود داشته و کارگاه‌های تولیدی و فعالان این بازار از آن مطلع شوند و از این ظرفیت بتوانند در فعالیت‌های خود استفاده کنند در تخصیص منابع و اتخاذ راهبرد آنها موثر تلقی می‌شود. بدیهی است پرسش از فروشندگان لوازم خانگی در مورد سلیقه خریداران در این پیمایش، استفاده از ظرفیت این آمارگیری، برای ارائه ارزش مضاعفی بوده که هم‌اکنون نیز آگاهی از آن می‌تواند تولیدکنندگان لوازم خانگی را برای سیاستگذاری در جهت کاهش ضعف‌ها و بهبود و کیفیت و ارتقای تولید و پیشگیری از واردات و رقابت کالای خارجی و جلوگیری از قاچاق پشتیبانی کند  و برای تخصیص منابع در به روز کردن اطلاعات مورد لزوم، برای فعالان این بازارها موثر باشد.»

در ادامه، مرکز آمار اعلام کرده است که «دغدغه کارشناسی و رسالت آماری حکم می‌کند با تصویربرداری واقعیت‌ها بتوان با شناخت چرایی‌ها و ضعف‌ها و قوت‌ها، نظام تصمیم‌گیری از جمله در کارگاه‌های تولیدی کالای داخلی پشتیبانی شوند و با برداشت‌ها و عصبیت‌های صنفی استتار نشود. بدیهی است همان طور که ماهیت نتایج این پیمایش آماری جنبه آگاهی داشته و هر تولیدکننده منصف و صادق از مواردی که ممکن است در شرایط کنونی نیز مطرح باشد، می‌تواند در حد ظرفیت و محدودیت در سیاستگذاری تولیدات خود به کار گرفته و استفاده کند و نهادهای مرتبط مانند نهادهای مالی را کمک خواهد کرد برای حمایت از افزایش کیفیت و نوآوری و تجهیز واحدهای تحقیق و توسعه این واحدهای تولیدی و ظرفیت‌سازی اقدام موثر کند تا کالای ایرانی جاذبه مردمی بیشتر از  پیش یابد. هرچند از هر اطلاعات  آماری، عده‌ای را خوش و عده ای دیگر برنتابند، اما رسالت آماری بی‌طرفی و تجهیز نظام تصمیم‌سازی را تجویز می‌کند.

اینکه ۲۲درصد فروشندگان براساس این نظرسنجی، دلیل توجه مشتریان به لوازم خانگی خارجی را به جهت کیفیت بالاتر و ۷۰ درصد، قیمت مناسب‌تر عنوان کرده‌اند و ۲۲درصد کیفیت بهتر  کالای خارجی را به دلیل تکنولوزی و نوآوری، و همچنین از طرف دیگر ۲۰ درصد فروشندگان، عوامل موثر برای افزایش تمایل به خرید لوازم خانگی داخلی را افزایش کیفیت و ۲۲درصد کاهش قیمت عنوان کرده‌اند و متغیرها و مصادیق دیگر عنوان شده از طرف آنان، تولیدکنندگان این کالاها را بر تاکید کیفیت بیشتر و تجهیز برای افزایش کیفیت حساس خواهد کرد.

انتظار از نویسندگان و کارشناسان دلسوز تولید داخلی و کالای ایرانی این است که براساس نتایج اطلاعات آماری، رهنمود و راهبردهای عملیاتی را به تولیدکنندگان توصیه کنند؛ بنابراین هر رویکرد کارشناسی و انصاف علمی که اطلاع نگاشت مربوط را مطالعه و برای جست‌وجو بیشتر به نشریات مراجعه کند، غیر از رسالت پایدار بی‌طرفی مرکز آمار ایران،‌ برداشت دیگری نخواهد داشت. مرکز آمار ایران در زمین تجهیز نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برای پیشرفت این مرز و بوم و ایران اسلامی فعالیت می‌کند.»