یکی از شاخص‌های مهم برای ارزیابی وضعیت فعالیت‌های صنعتی در کشور، شاخص تولید صنعتی است. شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی (دارای صد نفر کارکن و بیشتر) بانک مرکزی به عنوان شاخص کمکی در برآورد ارزش افزوده بخش صنعت ساخت استفاده میشود؛ لذا بررسی روند شاخص تولید صنایع بزرگ و تغییرات آن می‌تواند تصویر بهتری از وضعیت رونق یا رکود بخش صنعت در کشور ارائه دهد.
به گزارش آهام ایران، همچنین افزودن دو شاخص اشتغال و شاخص مزد و حقوق و مزایای کارکنان کارگاههای بزرگ صنعتی به تحلیل شاخص تولید، به ارزیابی تحوال مرتبط با جذب نیروی کار و هزینه مرتبط با آن نیز کمک می‌نماید.
در این گزارش روندی از شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی کشور در بازه زمانی ۱۳۵۷ الی ۱۴۰۰ به همراه روند شاخص اشتغال و مزد و حقوق کارکنان صنایع مزبور تا سال ۱۳۹۹ ،بررسی و تحلیل شده است.
شاخص تولید صنعتی کارگاههای بزرگ ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر
روند عمومی شاخص کل تولید کارگاههای بزرگ صنعتی کشور دارای ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر از سال ۱۳۵۷ الی ۱۴۰۰، افزایشی بوده است. طی دهه ۱۳۶۰، شاخص کل تولید صنعتی مزبور با افزایش ۱.۴ برابری، در دهه ۱۳۷۰ با افزایش ۲.۱ برابری، در دهه ۱۳۸۰ با افزایش ۲.۹ برابری و در دهه اخیر یعنی ۱۳۹۰ با افزایش ۱.۲۵ برابری همراه بوده که بالاترین افزایش مربوط به دهه ۱۳۸۰ است.
مقایسه میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی طی چهار دهه گذشته نشان می‌دهد که در دهه ۱۳۸۰ میانگین رشد سالانه شاخص مزبور حدود ۱۴.۸ درصد بوده که بیشترین رشد سالانه را داراست. ضمن اینکه در دوره مزبور طی همه سالها، رشد سالانه شاخص تولید صنعتی نیز مثبت بوده است.
در مقابل طی دهه اخیر یعنی ۱۳۹۰ طی ۴ سال(۱۳۹۱-۱۳۹۲-۱۳۹۴-۱۳۹۷) رشد سالانه شاخص تولید صنعتی منفی و شرایط رکود حاکم بوده است. میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی طی این دوره فقط ۲.۱ درصد بوده که کمترین رقم طی چهار دهه منتهی به سال ۱۴۰۰ است. در سال ۱۴۰۰ نرخ رشد شاخص کل تولید صنعتی کارگاههای بزرگ، حدود ۳.۱ درصد برآورد شده است.
روند فصلی تغییرات شاخص تولید صنعتی کارگاههای بزرگ ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر در مقایسه با فصل مشابه سال قبل
بررسی روند فصلی تغییرات شاخص کل تولیدات صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل طی دو دهه ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ نیز به خوبی وضعیت رونق یا رکود تولید در بخش صنعت را نشان می‌دهید. در دهه ۱۳۹۰ در فصولی طی سالهای ۱۳۹۱ ،۱۳۹۲ ،۱۳۹۴ ،۱۳۹۷ ،۱۳۹۸ و ۱۴۰۰ رشد شاخص تولید صنعتی منفی بوده و در برخی مقاط بعد از استمرار رشد منفی برای دو فصل متوالی یا بیشتر صنعت دچار رکود و یا تعمیق آن شده است. بیشترین ماندگاری رکود طی دهه اخیر مربوط به دو سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ و بالاترین شدت رکود نیز مربوط به دوره تابستان ۱۳۹۷ الی تابستان ۱۳۹۸ است. در دهه ۱۳۸۰ در کل دوره رشد شاخص تولید صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل، مثبت و از نرخ رشد نسبتا بالایی نیز برخوردار بوده است.
در سال ۱۴۰۰ رشد شاخص تولید در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل به ترتیب فصول برابر با ۵.۴ درصد، منفی ۱.۸ درصد، ۵.۶ درصد و ۳.۴ درصد بوده که به عبارتی باستثنای فصل دوم در سایر فصول رشد شاخص تولید صنعتی مثبت بوده است.
ترکیب فعالیت‌ها از لحاظ سهم در ارزش افزوده کل صنعت ساخت
وفق طبقه بندی سازمان ملل متحد در رابطه با فعالییت‌های اقتصادی تحت عنوان آیسیک ۴، تعداد ۲۴ فعالیت صنعتی ذیل حوزه صنعت ساخت وجود دارند.
ترکیب ارزش افزوده فعالیت‌های ۲۴ گانیه مزبور در ارزش افزوده کل کارگاههای صنعتی ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر، حاکی از تمرکز بالای برخی فعالیت‌های صنعتی در ایران است. شش گروه فعالیت صنعتی شامل صنایع تولید محصولات شیمیایی، صنایع تولید فلزات اساسی، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، صنایع تولید مواد غذایی، صنایع تولید محصولات کانی و غیرفلزی و صنایع تولید دارو در مجموع ۸۰ درصد از ارزش افزوده صنعت ساخت را تشکیل می‌دهند. سهم ۱۸ گروه فعالیت مابقی از ارزش افزوده کل صنعت ساخت، ۲۰ درصد است.
مشارکت رشته فعالیت‌های صنعتی در رشد ۳.۱ درصدی شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی در سال ۱۴۰۰
رشد تولید در کارگاههای بزرگ صنعتی در سال ۱۴۰۰ حدود ۳.۱ درصد برآورد شده است. در میان ۲۴ رشته فعالیت صنعت ساخت، تعداد ۲۰ فعالیت، مشارکت مثبت و تعداد ۴ فعالیت نیز مشارکت منفی در رشد مزبور داشته‌اند. تعداد ۵ فعالیت صنعتی با مجموع ۳۲.۳ درصد سهم در ارزش افزوده کل صنعت؛ شامل صنایر دارویی (با ۱۹.۹ درصد رشد تولید در مقایسه با سال قبل)، صنایع تولید ماشین آلاتمولد و انتقال برق و دستگاه‌های برقی( ۱۵.۲ درصد رشد تولید)، صنایع غذایی (۵ درصد رشد تولید)، صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات (۱۵.۲ درصد رشد تولید) و صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری (۳درصد رشد تولید) در مجموع مشارکت مثبت ۲.۴۷ واحد درصدی در افزایش ۳.۱ درصدی شاخص تولید صنعتی دارا بوده اند. بر خالف روال سالهای قبل، مشارکت فعالیت تولید فلزات اساسی با سهم ۲۰ درصد در ارزش افزوده صنعت در رشد تولید صنعتی سال ۱۴۰۰ فقط ۰.۰۲ واحد درصد و مشارکت فعالیت تولید محصولات کانی و غیرفلزی با سهم ۶ درصد در ارزش افزوده صنعت، منفی ۰.۱۵ واحد درصد بوده است.
شاخص تولید و اشتغال کارگاههای صنعتی ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر
روند سالانه شاخص تولید و اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی طی بازه زمانی ۱۳۵۷ الی ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که روند عمومی هر دو شاخص طی بازه زمانی مزبور، افزایشی بوده است. طی سالهای ۱۳۹۰
الی ۱۳۹۹ به موازات توقف نسبی رشد شاخص تولید و اشتغال، شاهد افزایش نواسانات در هر دو شاخص به خصوص شاخص تولید هم هستیم.
تغییرات سالانه شاخص تولید و اشتغال کارگاههای صنعتی ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر
میانگین نرخ رشد سالانه شاخص تولید و اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی طی بازه زمانی ۱۳۵۷ الی ۱۳۹۹ به ترتیب برابر با ۶.۶ درصد و ۱.۳۸ درصد بوده که نرخ رشد سالانه شاخص تولید تقریبا ۴.۸ برابر شاخص اشتغال است. مقایسه تغییرات دو شاخص مزبور طی چهار دهه گذشته موید این است که بالاترین رشد سالانه شاخص تولید در دهه ۱۳۸۰ و بالاترین رشد سالانه شاخص اشتغال در دو دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ اتفاق افتاده است.
طی سالهای ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۹ متوسط رشد سالانه شاخص اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی حدود ۰.۶ درصد و متوسط رشد سالانه شاخص تولید حدود ۱.۳ درصد بوده است.
شاخص مزد و حقوق و مزایای کارکنان کارگاههای صنعتی ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر و شاخص تورم
شاخص مزد و حقوق و مزایای کارکنان کارگاههای بزرگ صنعتی طی سالهای ۱۳۵۷ الی ۱۳۹۹ روند صعودی داشته ضمن اینکه طی دهه اخیر یعنی سالهای ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۹ بر سرعت افزایش این شاخص، افزوده شده است. رفتار تقریبا مشابهی در تغییرات شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی یا همان شاخص تورم هم طی بازه زمانی مزبور مشاهده میشود.
تغییرات سالانه شاخص مزد و حقوق و مزایای کارکنان کارگاههای صنعتی ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر و نرخ تورم
بررسی دقیق‌تر روند تغییرات سالانه شاخص مزد و حقوق و مزایای کارکنان کارگاههای بزرگ صنعتی طی بازه زمانی ۱۳۵۷ الی ۱۳۹۹ با روند تغییرات شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی (شاخص تورم) نشان می‌دهد که متوسط رشد سالانه شاخص مزد و حقوق کارکنان طی دوره مزبور حدود ۲۰.۷ درصد و متوسط رشد سالانه شاخص تورم نیز حدود ۱۹.۹ درصد بوده است.
طی سالهای ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۹ متوسط رشد سالانه شاخص مزد و حقوق کارکنان کارگاههای بزرگ صنعتی حدود ۲۴.۹ درصد و متوسط رشد سالانه شاخص تورم حدود ۲۳.۹ درصد بوده که نرخ‌های رشد مزبور تقریبا مشابه هستند. طی دهه اخیر به استثنای ۵ سال (۱۳۹۰ الی ۱۳۹۲ و ۱۳۹۷ الی ۱۳۹۸) در مابقی سالها رشد واقعی مزد و حقوق در کارگاههای بزرگ صنعتی (یعنی تفاوت نرخ رشد شاخص مزد و حقوق با نرخ رشد شاخص تورم) مثبت بوده است.
