به گزارش آهام ایران به نقل از دنیای اقتصاد، آمار تجارت خارجی ایران در سه‌ماهه نخست سال۱۴۰۲ منتشر شد. بر اساس آمار اعلام‌شده از سوی گمرک ایران، تراز تجاری بهار امسال منفی است، همچنین با وجود افزایش وزنی صادرات ایران از نظر ارزشی شاهد افت هستیم. مساله‌ای که موجب توجه به یکی از اساسی‌‌‌‌‌‌ترین مشکلات تجارت غیرنفتی ایران می‌شود، یعنی صدور کالاهایی با قیمت پرنوسان و نیز ارزان و واردات کالاهای گران با قیمتی باثبات و تورمی ملایم، همگام با تورم جهانی.
در سه‌ماهه نخست صادرات از نظر ارزشی ۱/۵ میلیارد دلار از واردات عقب است. در ماه سوم نیز ازش واردات از صادرات پیشی دارد؛ صادرات با ثبت رقم ۴میلیارد و ۹۸۷میلیون دلار و واردات کشور ارزشی به میزان ۶میلیارد و ۵۹ میلیون دلار، تراز منفی ۰۷۲/ ۱میلیارد دلاری را ثبت کرده است.
با اینکه صادرات کشور در سه‌ماهه نخست سال‌جاری ۴/ ۲۴درصد افزایش وزنی نسبت به سال‌گذشته نشان می‌دهد اما با افت ارزشی معادل ۸/ ۸درصد مواجه شده‌است.
این در حالی است که افزایش یک‌درصدی وزن کالاهای وارداتی در سه‌ماهه نخست سال۱۴۰۲ به نسبت مدت مشابه، به افزایش ۷۹/ ۵درصدی در ارزش آن در همین بازه منجر شده‌است. روندی که می‌توان از آن به «ارزانفروشی و گران‌‌‌‌‌‌خری» تعبیر کرد. در این گزارش با بررسی ارزش تناژ صادراتی و وارداتی ایران در سه‌ماهه سال‌جاری و خرداد ماه سال‌جاری، علاوه‌بر آن مقایسه همین رقم برای مدت مشابه سال‌گذشته به‌وضوح می‌توان دید که ارزش هر تن صادراتی کشور حدود یک‌سوم قیمت کالای وارداتی را داراست.
در گزارش گمرک دلیل افت ارزش صادرات با وجود افزایش میزان وزنی آن را کاهش جهانی ارزش کالاهای صادراتی ایران نوشته‌‌‌‌‌‌اند؛ از جمله به کاهش ۱۸درصدی ارزش محصولات پتروشیمی به‌عنوان نمونه اشاره شده که در این تغییرات نقش داشته‌است.
نکته‌‌‌‌‌‌ای که نشان‌دهنده وابستگی بخشی مهم از تجارت غیرنفتی ایران به مشتقات و فرآورده‌های هیدروکربوری است که بنا به طبیعت این بازار جهانی، وابسته به قیمت نفت هستند و بالطبع قیمت‌هایی بسیار پرنوسان دارند. در همین حال آمار گمرک نشان می‌دهد ارزش هر‌تن کالای وارداتی ایران نیز هم به نسبت ماه گذشته و هم به نسبت به ۳ماه گذشته با افزایش مواجه بوده‌است، به این‌معنی که ما کالاهایی صادر می‌کنیم که دستخوش نوساناتی بعضا تا رقم بالایی تا ۱۸درصد هستند و درمقابل کالاهایی وارد می‌کنیم که به نسبت قیمتی باثبات و همگام با تورم جهانی دارند.
این نکته را باید به نقطه ضعف اساسی دیگر تجارت خارجی ایران اضافه کرد؛ این نقطه ضعف که میهمان تمامی گزارش‌های تجارت خارجی قبلی نیز بوده‌‌‌‌‌‌اند یعنی مقاصد محدود صادراتی. سیاستی که از نظر تجاری با ریسک بالا محسوب می‌شود و تجارت کشور را وابسته به رفتار تعداد اندکی از کشورها می‌کند.
این کشورها ممکن است به دلایل داخلی یا تغییر شرایط بین‌المللی، خرید کالا از ایران را کاسته یا متوقف کنند. نمونه یکی از این تغییرات که کاملا تصادفی و حتی خارج از حیطه اتخاذ تصمیم مشخص درباره ایران بود، وقوع بحران اوکراین و تحریم روسیه بود که پیامد غیرمستقیم آن بازارهای مشتقات نفتی ایران، از جمله بازار قیر و محصولات پتروشیمی کشور در چین و هند تحت‌تاثیر ارزانفروشی روسیه قرار گرفت.
