اغلب بخش‌های اقتصاد ایران در ایام پایانی سال باوجود مشکلات قبلی، به امید رونق نسبی بازار شب عید بهبود پیدا کرده‌اند و تحت تأثیر این خوش‌بینی، شاخص مدیران خرید اقتصاد به بالاترین رقم در ۴ ماه اخیر رسیده است.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، گزارش بیست و نهمین دوره طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد موسوم به شامخ را برای بهمن ۱۴۰۰ منتشر کرد. بر اساس این گزارش، شامخ کل اقتصاد در بهمن‌ماه امسال به ۵۱.۵۵ واحد رسیده که بیشترین نرخ در ۴ ماه اخیر محسوب می‌شود.
در این ماه به‌غیراز شاخص میزان سفارشات مشتریان و شاخص موجودی مواد اولیه، سایر مؤلفه‌های اصلی بالای ۵۰ ثبت شده‌اند. البته شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان نیز در بهمن‌ماه بیشتر از دی‌ماه بوده اما برای چهارمین ماه پیاپی همچنان زیر ۵۰ است. اظهارنظر فعالان اقتصادی نشان می‌دهد بسیاری از فعالیت‌های کسب‌وکار به دلیل سردرگمی مشتریان در مورد نوسانات نرخ ارز متأثر از فضای توافقات سیاسی کشور با کاهش تقاضا همراه بوده‌اند.
شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده نیز گرچه در بهمن‌ماه نسبت به دی بیشتر شده اما برای پنجمین ماه پیاپی و به دلیل کمبود نقدینگی و نااطمینانی نرخ ارز و تصمیمات سیاسی، در همه بخش‌های اقتصادی زیر ۵۰ ثبت شده است. در مقابل، شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده در بهمن‌ماه به کمترین عدد در ۱۳ ماه اخیر رسیده که دلیل عمده آن می‌تواند کاهش قیمت ارز باشد که منجر به کمتر شدن شتاب افزایش قیمت‌ها شده است.
نکته قابل‌تأمل در گزارش شامخ بهمن‌ماه این است که شاخص قیمت فروش محصولات تولید شده یا خدمات ارائه شده در این ماه نسبت به ماه قبل کاهش قابل‌توجهی داشته و طی ۲۲ ماه اخیر از فروردین ۹۹ به کمترین مقدار رسیده است. کاهش تقاضای مشتریان و کاهش نرخ ارز از دلایل اصلی این کاهش در قیمت فروش است.
شاخص مدیران خرید کل اقتصاد
طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی نشده) برای کل اقتصاد ایران در بهمن ۵۱.۵۵ به دست آمده و شاخص کل به بیشترین نرخ ۴ ماهه اخیر رسیده است. در این ماه به‌غیراز میزان سفارشات مشتریان و موجودی مواد اولیه سایر مؤلفه‌های اصلی بالای ۵۰ ثبت شده‌اند. در بهمن‌ماه اکثر فعالان اقتصادی در بخش ساختمان وضعیت را بدتر از ماه قبل ارزیابی کرده‌اند.
شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در بهمن‌ماه (۵۵.۵۰) نسبت به دی‌ماه افزایش داشته و افزایش این شاخص بیشتر ناشی از بهبود فعالیت‌ها در بخش خدمات و کشاورزی است که البته به دنبال کاهش شدیدی بود که در ماه قبل داشتند.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (۴۷.۹۰) در بهمن‌ماه بیشتر از دی‌ماه است اما برای چهارمین ماه پیاپی همچنان زیر ۵۰ است. بسیاری از فعالیت‌های کسب‌وکار به دلیل سردرگمی مشتریان در مورد نوسانات نرخ ارز متأثر از فضای توافقات سیاسی کشور با کاهش تقاضا همراه بوده است.
شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده (۴۷.۲۹) در بهمن‌ماه نسبت به دی بیشتر شده اما این شاخص برای پنجمین ماه پیاپی و به دلیل کمبود نقدینگی و نااطمینانی نرخ ارز و تصمیمات سیاسی، در همه بخش‌های اقتصادی زیر ۵۰ بوده است.
شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۷۳.۶۵) در بهمن‌ماه به کمترین عدد ۱۳ ماه اخیر رسیده است. کاهش قیمت ارز باعث کمتر شدن شتاب افزایش شدید قیمت‌ها که طی ماه‌های اخیر فشار زیادی را به تولیدکنندگان وارد کرده بود، شده است. شاخص قیمت فروش محصولات تولید شده یا خدمات ارائه شده (۵۴.۳۷) نسبت به ماه قبل (۵۸.۲۵) کاهش داشته و طی ۲۲ ماه اخیر از فروردین ۹۹ به کمترین مقدار خود رسیده است. کاهش تقاضای مشتریان و کاهش نرخ ارز از دلایل اصلی این کاهش در قیمت فروش است. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه‌ای ۳۵.۴ درصد است که نسبت به ماه قبل ۰.۵ واحد درصد کاهش داشته است.
انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده (۶۱.۷۷) طی ۴ ماه گذشته به بیشترین مقدار خود رسیده است که خوش‌بینی فعالان اقتصادی به بهبود در کسب‌وکارها در اسفندماه را بعد از مذاکرات نشان می‌دهد.
به‌طورکلی بر اساس نظرسنجی انجام شده از فعالان اقتصادی در بهمن، امید به تأثیر مثبت گشایش سیاسی در بهبود فعالیت اقتصادی باعث انتظارات مثبت کسب‌وکارها شده است. نوسانات نرخ ارز و انتظارات کاهشی افراد نسبت به کاهش قیمت‌ها و مشخص نبودن شرایط اقتصادی باعث کاهش در تقاضا شده است.
شاخص مدیران خرید در بخش صنعت
بر اساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در بهمن‌ماه عدد ۵۱.۵۰ به دست آمده است. شاخص بخش صنعت، در مقایسه با بهمن سال ۱۳۹۸ با شامخ (۵۶.۱۴) و ۱۳۹۹ با شامخ (۵۸.۳۴) بسیار کمتر است. در بهمن‌ماه در میان مؤلفه‌های اصلی شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان و موجودی مواد اولیه عدد زیر ۵۰ را به ثبت رسانده‌اند. همچنین در صنایع لاستیک و پلاستیک، پوشاک و چرم، وسایل نقلیه و قطعات وابسته، صنایع غذایی، صنایع کانی غیرفلزی و صنایع فرآورده‌های نفت و گاز، عدد شاخص کل، زیر ۵۰ بوده است.
شاخص مقدار تولید محصولات در بهمن‌ماه (۵۰.۵۷) تقریباً مشابه دی‌ماه بوده است همچنان یکی از کمترین مقادیر خود طی ۵ ماه اخیر از مردادماه را دارد و سطح پایین تقاضای مشتریان باعث کاهش تولیدات بخش صنعت است.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در بهمن‌ماه (۴۸.۸۳) نسبت به ماه قبل افزایش داشته است اما همچنان زیر ۵۰ است. به عقیده فعالان اقتصادی نوسانات نرخ ارز چه افزایش یا کاهش همراه با نااطمینانی نسبت به فضای سیاست بین‌المللی کشور باعث شده تا بسیاری از مشتریان همچنان در سفارشات خود با سردرگمی روبرو باشند.
شاخص موجودی مواد اولیه در بهمن‌ماه (۴۸.۸۶) نسبت به ماه قبل اندکی بیشتر است اما همچنان بیش از نیمی از فعالان بخش صنعت با کمبود مواد اولیه روبرو هستند. نابسامانی نرخ ارز و کمبود نقدینگی، باعث شده تا اکثر صنایع با کمبود مواد اولیه روبرو باشند.
شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (۵۱.۷۵) طی ۶ ماه اخیر به یکی از کمترین مقادیر خود رسیده است. به عقیده فعالان اقتصادی بخش صنعت، یکی از معضلاتی که با آن روبرو هستند، کمبود نیروی انسانی و عدم تمایل نیروی کار به اشتغال در خطوط تولید است.
شاخص موجودی محصول نهایی در انبار (۵۳.۸۰) اندکی نسبت به ماه قبل افزایش داشته و طی ۴ ماه اخیر به بیشترین مقدار خود رسیده، با ادامه روند کاهش تقاضا و کاهش شاخص میزان فروش درنتیجه پیشی گرفتن تولید از عرضه، موجودی کالاها در انبارها افزایش یافته است که افزایش شاخص (۵۹.۸۴) سرعت انجام و تحویل سفارش نیز ناشی از همین موضوع است.
شاخص قیمت فروش محصولات (۴۶.۴۳) برای اولین بار طی ۲۲ ماه گذشته از اردیبهشت ۹۹ کمترین مقدار خود را ثبت کرده، اگرچه همچنان قیمت نهاده‌های تولید با افزایش (البته با شدت کمتر) روبرو هستند، کاهش تقاضا و کمبود نقدینگی باعث شده تا تولیدکنندگان برای داشتن اندک سفارشات قیمت‌های خود را متناسب با هزینه‌ها افزایش ندهند.
شاخص میزان فروش محصولات (۴۶.۴۳) اندکی نسبت به ماه قبل بیشتر شده اما همچنان کاهشی است و به عقیده فعالان اقتصادی کاهش قدرت خرید و تقاضا و شرایط بی‌ثبات قیمت ارز ناشی از تصمیمات سیاسی باعث عدم تصمیم در خرید مشتریان و درنتیجه کاهش فروش شده است.
شاخص انتظارات تولید در ماه آینده (۶۱.۴۱) همچنان خوش‌بینی فعالان اقتصادی به بهبود شرایط را برای اسفندماه به‌خصوص در روزهای پایانی سال را نشان می‌دهد. تقریباً فعالان اقتصادی در همه رشته فعالیت‌ها به‌جز چوب، کاغذ و مبلمان و لاستیک و پلاستیک و پوشاک و چرم انتظارات مثبت برای ماه آینده دارند.
به‌طورکلی در بهمن‌ماه، همچنان اکثر صنایع کاهش سفارشات را داشتند و به دلیل انتظار برای مشخص شدن نتایج مذاکرات، فعالان اقتصادی با رکود تقاضا روبرو هستند. نوسانات مداوم نرخ ارز چه بالا رفتن یا پایین آمدن آن به‌شدت کسب‌وکارها را مختل کرده و در فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی آن‌ها تأثیر منفی دارد و در بهمن‌ماه نیز همچنان اکثر صنایع با کمبود مواد اولیه و رکود روبرو بودند.
برخی از مشکلات اصلی از دید فعالان اقتصادی در بهمن‌ماه ۱۴۰۰
– در بخش صنایع وابسته به محصولات پتروشیمی با افزایش قیمت مواد اولیه و کاهش عرضه آن از سوی پتروشیمی‌ها روبه‌رو هستند درنتیجه بسیاری از واحدها و خطوط تولید در صنایع وابسته تعطیل شده‌اند.
– هزینه نقل و انتقالات بانکی و پرداخت ارزی به دلیل عدم استفاده از سیستم بانکی بین‌المللی برای تولیدکنندگان بسیار بالا و زمان‌بر است و در بسیاری از موارد با از دست دادن پول روبرو می‌شوند. (لاستیک و پلاستیک)
– قطعه‌سازان با تقاضای کم و کاهش تولید روبه‌رو بودند دلیل احتمالی عمده آن، استفاده خودروسازان از قطعات خودروهای فرسوده در تولیدات است. (صنایع نقلیه و قطعات وابسته)
– بسیاری از بنگاه‌ها در برخی از استان‌ها همچنان با مشکل قطعی گاز روبه‌رو هستند و افزایش نامتعارف قیمت حامل‌های انرژی هزینه تولید را بسیار بالا برده است. (صنایع کانی غیرفلزی، صنایع شیمیایی)
– افزایش قیمت مواد اولیه و قیمت‌گذاری دستوری وزارت صنعت، معدن و تجارت از لحاظ هزینه مالی و زمانی زیادی را به بنگاه‌ها تحمیل می‌کند. (صنایع شیمیایی، صنایع کانی غیرفلزی)
– برخی از شرکت‌ها با کاهش شدید نیروی کار و استخدام نیروی انسانی مواجه هستند. به دلایلی مانند عدم‌کفایت حقوق برای زندگی و توسعه مشاغل آنلاین بعضاً افراد به دلیل کسب درآمد بالاتر به کار در کارگاه‌های تولیدی تمایلی ندارند. (صنایع فلزی، صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی)
– عدم ارائه به‌موقع نهاده‌های دامی توسط سازمان‌های متولی و کمبود مواد موردنیاز برای تغذیه دام و طیور (کشاورزی)
– افزایش شدید قیمت آلومینیوم در سطح جهانی با توجه به کمبود نقدینگی باعث شده تا امکان خرید برای تولیدکنندگان مقدور نباشد و بر فعالیت شرکت‌های فعال در حوزه صنایع فلزی تأثیر منفی گذاشته است. (صنایع فلزی)
– به دلیل نوسان قیمت دلار به‌ویژه نوسانات کاهشی، بسیاری از کارگاه‌ها که حواله خرید مواد اولیه با دلار ۲۸۰۰۰ تومانی داشتند، متضرر شده و با توجه به این‌که خریداران با انتظارات کاهش قیمت دلار، انتظار کاهش در قیمت خرید را دارند، این موضوع تقاضا را هم تحت تأثیر قرار داده است. (صنایع لاستیک و پلاستیک)
– بسیاری از شرکت‌های خدماتی به دلیل کاهش تقاضای مشتریان با کاهش فعالیت روبه‌رو هستند.
